"Κατευθυνθήτω.."- Πανάρετος μοναχός Μονή Φιλοθέου

Ένας Όσιος πέρασε από την Πόλη μας… (Φιλοθεΐτης μοναχός Πανάρετος Μακρυγιάννης)

Κάποιες φορές, μέσω διαφόρων περιστάσεων, στέλνει ο καλός Θεός κάποιους ξεχωριστούς ανθρώπους στην κοινωνία μας και στην ζωή μας…
Τις πιο πολλές φορές όμως περνούν απαρατήρητοι, αφού βέβαια έχουν αφήσει την όποια σφραγίδα βοηθείας τους σ΄ εμάς, είτε με τά λόγια τους είτε καί με τά έργα τους...
Μια σφραγίδα και μια σπορά, πού μετά από χρόνια φυτρώνει, καί τότε την καταλαβαίνουμε και αναλόγως τών δυσκολιών τής ζωής μας είτε την αποδεχώμεθα είτε τήν απορρίπτουμε....
Ένας απ΄ τους ξεχωριστούς αυτούς ανθρώπους εδώ στήν πολιτεία μας, υπήρξε και ο δάσκαλος της μουσικής και βυζαντινής τέχνης ο μετέπειτα μοναχός της Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους, Πανάρετος Μακρυγιάννης…
Γι΄ αυτό ακριβώς, καί πρός τιμή καί αναγνώριση τής προσφοράς αυτού τού ταπεινού εργάτη του Ευαγγελίου η Ιερά Μητρόπολις Πατρών και ο τοπικός Σύλλογος Ιεροψαλτών με την συμπλήρωση 20 περίπου χρόνων από την κοίμησή του, διοργάνωσαν μία εκδήλωση μνήμης για τον μοναχό Πανάρετο στις 17 Νοεμβρίου το απόγευμα στην Διακίδειο Σχολή Λαού, παρουσία του Μητροπολίτου κ. Χρυσοστόμου και με κεντρικό ομιλητή τόν πατέρα Εφραίμ, Δικαίου της Σκήτης του Αγίου Ανδρέου στο Άγιο Όρος.
Η παρουσία εκατοντάδων συμπολιτών πού δεν χωρούσαν στην αίθουσα της Διακιδείου κι΄ έφθαναν μέχρι τις πόρτες και έξω στά πεζοδρόμια, ήταν άκρως συγκινητική.
Θα λέγαμε πώς μόνο ο αείμνηστος λαϊκός θεολόγος Δημήτριος Παναγόπουλος μπορούσε και γέμιζε τόσο ασφυκτικά την αίθουσα της Διακιδείου και τον έξω δρόμο…

Ποιό ήταν όμως, το τιμώμενο πρόσωπο ;
Αυτά πού σήμερα θα καταθέσω είναι βέβαια ελάχιστα για ένα τόσο σπουδαίο πνευματικό πρόσωπο πού πέρασε από την Πολιτεία μας.
Σε ένδειξη αγαθής μνήμης όμως για το πρόσωπό του θα το επιχειρήσω, ζητώντας συγγνώμη και για όσα δεν πώ πού ασφαλώς είναι και τα περισσότερα…
Ο μοναχός Πανάρετος κατήγετο από ένα ορεινό χωριό, τα Σουδενέϊκα Καλαβρύτων, και μαζί με τά αδέλφια του είχε έλθει στην Πάτρα σε μεγάλη κάπως ηλικία ανοίγοντας κατ΄ αρχάς ένα μικρό μαγέρικο μαζί με τον αδελφό του κάπου κοντά στην Αγία Βαρβάρα, αν μας τά είπαν σωστά, όπου μετά από λίγο έκλεισε.

Αργότερα, άνοιξε ένα περίπτερο κάπου στην πλατεία Γεωργίου, αλλά σάν συνειδητοποιημένος και χωρίς υποχωρήσεις Χριστιανός απέφευγε να φέρνει εμπόρευμα πού μέσα του έφερνε κάποιο είδος αμαρτίας, όπως πχ. τσιγάρα, περιοδικά,κλπ.
Ευνόητο είναι, ότι κάτω από τέτοιες στενές εμπορικές εξαιρέσεις δεν θα μπορούσε ένα τέτοιο μαγαζί να σταθεί, μέσα στην σημερινή κοινωνία…
Είχε μεγάλο χάρισμα στην Βυζαντινή μουσική, πού το εξάσκησε γενόμενος και δάσκαλος δεκάδων Πατρινών ιεροψαλτών πού όλοι τους με αγάπη τον θυμούνται και σήμερα. Δεν πληρωνόταν γι΄ αυτό, ήταν εντελώς ανιδιοτελής!
Δεν ήταν ένας απλός τυπικός επαγγελματίας ψάλτης, ή διδάσκαλος ψαλτικής. Είχε σε βάθος ερευνήσει τις νότες της Βυζαντινής μουσικής τέχνης και καθημερινά όλο και κάτι νέο επάνω στην μουσική ανακάλυπτε, δοκίμαζε, εφάρμοζε, παρουσίαζε…

Όταν έγινε μοναχός εγκαταβίωσε για κάποιο διάστημα στην Μονή Ομπλού από την οποία απεχώρησε λίγα χρόνια αργότερα γύρω στα 1979 για πνευματικούς λόγους όπως και ο ίδιος στήν παρακάτω επιστολή του σημειώνει:

Έφυγε λοιπόν από την Μονή Ομπλού καί πήγε στην Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους μαζί του έφυγε, και ο μοναχός Νεόφυτος ο οποίος βρίσκεται σήμερα στην Μονή Φιλοθέου.
Στην Φιλοθέου ανέδειξε όχι μόνο το ψαλτικό του τάλαντο διδάσκοντας ταπεινά άλλους ψάλτες στο πώς να υμνούν σωστά τον Θεό, γενόμενος και χοράρχης, αλλά υπήρξε και υπόδειγμα σοβαρού μοναχού με πραγματικό φόβο Θεού στην ζωή του και στα λόγια του…

- Πώς σε λένε γέροντα ; τον ρωτούσαν κάποιοι προσκυνητές.
- Στην μοναχική κουρά μου ονομάστηκα Πανάρετος, αλλά στήν ζωή μου είμαι Πανάθλιος, Πανάχρηστος, άνευ ουδεμιάς αρετής μέσα μου, απαντούσε δακρύζοντας μερικές φορές από βαθεία συναίσθηση των λεγόμενών του πού τά έλεγε γιατί και σε βάθος τα πίστευε.

Αργότερα, προμηθεύτηκε μηχανήματα εγγραφής κασετών και άρχισε να κάνει μία ιδιότυπη ιεραποστολή πρός τόν έξω κόσμο, στέλνοντας παντού όπου του ζητούσαν, καί πάντα δωρεάν, εκατοντάδες κασέτες Βυζαντινής μουσικής ( «κουστούμια» όπως έλεγε χαρακτηριστικά το κάθε σχήμα ), όπως παρακάτω και ο ίδιος αναφέρει:

Δεν αρκέσθηκε όμως μόνο στην μουσική, αλλά έγραψε και δεκάδες ομιλίες καθώς και επιστολές με συμβουλευτικούς λόγους σε διάφορες οικογένειες πού είχαν, ή δεν είχαν προβλήματα, μόνο και μόνο για να τις στηρίξει στον ίσο δρόμο του Θεού…

Η μοναχή Μελάνη (Ξένη Μακρυγιάννη ως κοσμική) ηγουμένη τώρα της Μονής Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στο Σικάγο των ΗΠΑ, (από την συνοδεία του γέροντος Εφραίμ Φιλοθεϊτου της Αριζόνας δημιουργού των 20 Ορθόδοξων Μοναστηριών της Αμερικής), υπήρξε ανηψιά του την οποία και ποικιλοτρόπως εστήριξε.

Άγιον Όρος, Μονή Φιλοθέου

Ο πατήρ Πανάρετος σε ιδιαίτερες με τους ψάλτες ομιλίες του έλεγε ότι κανονικά « μόνον οί Άγγελοι ως άξιοι και αγνοί πρέπει να υμνούν τον φοβερό Θεό, κι΄ ότι εμείς σάν ψάλτες θα έπρεπε να έχουμε όχι ψαλμωδίες αλλά θρηνωδίες για την κατάστασή μας, τά πάθη μας, και τις πτώσεις μας…»
«Αγγέλων υμνωδίες, και ανθρώπων θρηνωδίες», όπως χαρακτηριστικά έλεγε.

Τά έλεγε, έχοντας προφανώς υπ΄ όψη του κάτι κομπαστικές και επιδεικτικές ψαλμωδίες πού παρατηρούμε και σήμερα σε κάτι αναλόγια να συμβαίνουν... Κάτι παραγκωνισμούς πού κάνει μερικές φορές ο ένας ψάλτης στον άλλο για να προβληθεί αυτός, κάτι λαρυγγισμούς, ή αγριοφωνάρες πού κάποιοι κάνουν για να δώσουν…τόνο ! Ακόμη και κάτι ταρακουνήματα πού κάνουν κάποιοι άλλοι, σειόμενοι ολόκληροι από την κεφαλή, τά χέρια και τά πόδια για να δώσουν τάχατες ρυθμό, μη καταλαβαίνοντας πόσο άσχημο και αντιαισθητικό θέαμα παρουσιάζουν στον κόσμο πού τους βλέπει και δυσμενώς τους σχολιάζει…
Όμως οί σωστοί ψάλτες, οί έχοντες πραγματικό χάρισμα ψαλμωδίας δεν κάνουν έτσι.
Ψέλνουν και υμνούν τον Θεό και τους Αγίους με ταπεινή φωνή και ίσα πού ανοιγοκλείνουν το στόμα τους, σαν να μιλάνε.
Αυτοί είναι και οι πραγματικά χαρισματικοί !

Ο μοναχός Πανάρετος ήταν ψηλός, ευθυτενής, με μακριά γενειάδα, με πολλή βιβλική αρχοντιά επάνω του, ευγενέστατος με όλους ακόμη και με τον πλέον άσημο, ποτέ του δεν κατέκρινε κανένα, χωρίς ίχνος ψεύδους ή υποκρισίας στα λόγια του, με το ναι – ναι και το όχι – όχι, πάντα καθαρό και χωρίς ψευδοταπεινώσεις σαν κι΄ αυτές πού εμείς οι χριστιανοί του κόσμου τούτου ξέρουμε καλά και επιτήδεια να κάνουμε…

Για να φέρει όμως σε πέρας όλη αυτή την πνευματική ιεραποστολή, κοιμόταν ελάχιστες ώρες παρ΄ ότι είχε μεγάλο σάκχαρο κάνοντας 4 ενέσεις ινσουλίνης την ημέρα για πολλά χρόνια, κι΄ όπως χαρακτηριστικά έλεγε «ο Θεός με κρατάει με τόσο σάκχαρο και δεν έχω καταπέσει ακόμη…»
Ένα χρόνο πρίν κοιμηθεί, στέλνει την τελευταία του, «κουρασμένη» πιά επιστολή του όπως παρακάτω βλέπουμε:

Προείδε μάλιστα τον θάνατό του λέγοντας χαρακτηριστικά σε μοναχούς, ότι « στις 6 Δεκεμβρίου του Αγίου Νικολάου πεθαίνω, φεύγω…
Ήλθε ο πεθαμένος αδελφός μου ο Νικόλαος και μού είπε « ετοιμάσου γιατί θα έλθω να σε πάρω του Αγίου Νικολάου ώστε να γιορτάσουμε μαζί στον ουρανό…».

Η κοίμησή του ήταν πράγματι Οσιακή. Πέθανε καθιστός και προσευχόμενος με το κομποσχοίνι στο χέρι.

Στην ανακομιδή των λειψάνων του πού 4 χρόνια αργότερα έγινε, η κάρα του είχε εκείνο το γνωστό μελί, ανοιχτό κίτρινο χρώμα πού οί κάρες των Οσίων έχουνε…

Έτσι λοιπόν, όσοι τον γνώρισαν, ή έμαθαν από εδώ, ή από κάπου αλλού κάτι γι΄ αυτόν, άς ζητήσουν την ευλογημένη μοναχική ευχή του…