Δυναμική παρουσία τῶν Ἑλλήνων στήν ἱστορία τῆς Ρωσσίας

Ναταλίας Νικολάου
καθηγητρίας Ἑλληνικῆς γλώσσας
στό Πανεπιστήμιο ΛΟΜΟΝΟΣΩΦ τῆς Μόσχας

Ἡ Ἑλληνική γλῶσσα καί οἱ Ἕλληνες ὡς φορεῖς τῆς γλώσσας αὐτῆς εἶχαν ὄχι μόνο καθαρά πολιτιστική ἐπιρροή στήν Ρωσσία, ἀλλά κυρίως θρησκευτική, ἡ ὁποία εἶχε τῆς συνέπειές της στόν πολιτισμό τῶν Ρώσσων. Ἡ βάπτιση τῶν Ρώσσων ἔγινε ἀπό τούς Ἕλληνες τό 988 μ.Χ. Εἶναι γνωστό ὅτι μέ βάση τήν Ἑλληνική γλῶσσα οἱ ἅγιοι ἰσαπόστολοι Κύριλλος καί Μεθόδιος δημιούργησαν τήν λογοτεχνική σλαβική γλῶσσα καί ἡ λογοτεχνική σλαβική ἐξήσκησε εὐρύτερη ἐπίδραση ἐπί τῆς ρωσσικῆς γλώσσας καί τόν πολιτισμό τῆς χώρας γενικά.

Ἡ Σοφία Παλαιολογίνα.

Τό 1472 ἡ ἀνηψιά τοῦ τελευταίου αὐτοκράτορα τοῦ Βυζαντίου, ἡ Σοφία Παλαιολογίνα, ἔγινε γυναῖκα τοῦ Μεγάλου Κούκα τῆς Μοσχοβίας τοῦ Ἰωάννου τοῦ Γ΄. Τό προξενειό ἔγινε ἀπό τήν Ρώμη, μέ σκοπό ἡ Σοφία νά γίνη δάχτυλος τῆς Ρώμης. Ἡ Πριγκίπισσα ὅμως κράτησε τήν Ὀρθοδοξία, ἐπηρέασε τόν Τσάρο καί ἄλλαξε ὅλο τό τυπικό τῆς Αὐλῆς. Ἡ προίκα τῆς Σοφίας ἦταν τά βιβλία, τά ὁποῖα τά ἔφεραν στήν  Μόσχα φορτωμένα 70 ἅμαξες μέ ἄλογα. Ἔτσι φτάνουν στήν Ρωσσία τά ἔργα τοῦ Ὁμήρου, τοῦ  Αριστοτέλη, τοῦ Πλάτωνα, τά ἔργα τῶν Μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτή ἦταν ἡ κληρονομιά τοῦ Βυζαντίου.

Ἡ δεύτερη κληρονομιά ἦταν τά ἴδια τά Ἑλληνικά γράμματα, ὁ ἑλληνικός λόγος! Τό 1634 στήν Ρωσσία ἱδρύεται Ἑλληνο ― Λατινική Σχολή καί τό 1681 στάλθηκε πρεσβεία στήν Κωνσταντινούπολη γιά νά καλέση τούς διδασκάλους ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο στήν Σλαβο ― Ἑλληνο ― Λατινική Ἀκαδημία. Ἔτσι τό 1685 οἱ κεφαλλονῖτες ἀδερφοί Ἰωαννίκιος καί Σωφρόνιος Λιχούδη φτάνουν ἀπό τήν Πόλη στήν Μόσχα καί γίνονται οἱ πρῶτοι διδάσκαλοι τῆς Ἀκαδημίας αὐτῆς. Ἦταν καί ἱδρυτές τοῦ πρώτου ρωσσικοῦ τυπογραφείου καί πρωτεργάτες τῆς πνευματικῆς ἀναγεννήσεως τῆς Ρωσσίας.

Οἱ ἀδερφοί Λιχούδη.

Οἱ ἀδερφοί Λιχούδη ἀναφέρονται στά Ἀρχεῖα τῆς Μόσχας ὡς ἐπιφανέστεροι κάτοικοι τοῦ Ἑλληνικοῦ συνοικισμοῦ τῆς Μόσχας. Ὅταν τό 1755 ἱδρύθηκε τό Πανεπιστήμιο Μόσχας, ἡ πρώτη Ἕδρα τοῦ Πανεπιστημίου αὐτοῦ ἦταν ἡ Ἕδρα Κλασσικῆς Φιλολογίας. Τά Ἑλληνικά δίδαξαν καί σέ ὅλα τά θεολογικά Σεμινάρια. Σημαντικό ἐπίσης γεγονός ἦταν ὅτι σ᾿ ὅλη τήν Προμογγολική  περίοδο τῆς Ἱστορίας τῆς Ρωσσίας (δηλαδή μέχρι τό 1237), μόνο δύο Μητροπολῖτες τῆς Ρωσσίας δέν ἦταν Ἕλληνες. Ἀλλά καί ἀργότερα ἔχουμε Ἀρχιερεῖς ἑλληνικῆς καταγωγῆς ― ὅπως Μητροπολῖτες Θεογνώστης καί Φώτιος (15ο αἰῶνα), Ἀρχιεπίσκοπος Ἀστραχάν, Νικηφόρος Θεοτόκης, ὁ ὁποῖος στό Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Δανιήλ τῆς Μόσχας συνέγραψε τό Κυριακοδρόμιόν του καί ἄλλα βιβλία γιά τήν ὠφέλεια καί φωτισμό καί τῶν Ρώσσων, ἀλλά καί τῶν ὑποδούλων συμπατριωτῶν του.

Ὁ Εὐγένιος Βούλγαρης καί ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης, δύο μεγάλοι διαφωτιστές καί παιδαγωγοί ἀπό τήν Κέρκυρα, εἶχαν σημαντική ἐπιρροή στήν ἱστορία τῆς Ρωσσίας. Ὁ πρῶτος πού ἄρχισε τό ἔργο τό μεταφραστικό ἦταν ὁ Μάξιμος ὁ Γκραικός, ὁ ὁποῖος μέ παράκληση τοῦ Μέγα Πριγκήπου Βασιλείου ― γυιοῦ τῆς Σοφίας τῆς Παλαιολόγου ἔφτασε τό 1518 στήν Μόσχα ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος ― ἀκριβῶς γιά νά ἀναλάβη τήν διόρθωση καί τήν μετάφραση τῶν Λειτουργικῶν βιβλίων καί τῶν Βυζαντινῶν βιβλίων πού ἔφερε ἡ πριγκίπισσα Σοφία.

Ὁ Μάξιμος ὁ Γραικός, ὁ διαφωτιστής τῶν Ρώσσων.

Ἐπί 38 χρόνια (μέχρι τόν θάνατό του τό 1556), ὁ ἅγιος Μάξιμος ὑπηρετοῦσε τήν Ὀρθοδοξία στήν Ρωσσική Γῆ καί ὅπως γράφουν στόν πρόλογο τῶν ἔργων του πού βγῆκαν στήν ρωσσική γλῶσσα: «Ἡ Ὀρθόδοξη Ἑλλάδα στό πρόσωπο τοῦ Μαξίμου παρέδωσε στήν Ἐκκλησία μας μιά σημαντική βοήθεια γιά νά ὑπερασπίσουμε τήν πίστη μας τήν ὁποίαν δεχτήκαμε ἀπό τούς Ἕλληνες».

Χάρη στήν ἐργασία τῶν μεταφραστῶν Ἑλλήνων καί Ρώσσων (ὅπως π.χ. τοῦ ρώσσου ποιητοῦ Γνέντιτς πού μετέφρασε τήν «Ἰλιάδα» καί τόν ποιητῆ Ζουκόφσκι πού μετέφρασε τήν «Ὀδύσσεια»), τά ἔργα τῶν Ἑλλήνων γίνονται πνευματική κληρονομιά τῆς Ρωσσίας. 

Οἱ Ἕλληνες ἀπό πότε ἐγκαταστάθηκαν στήν Ρωσσία; 

Ἀπό τόν IV αἰ. π.Χ. οἱ Ἕλληνες δημιουργοῦσαν ἀκμαῖες πολιτεῖες στά παράλια τοῦ Καυκάσου (Κολχίδα), στίς περιοχές τῆς Ἀζοφικῆς καί Μαύρης Θάλασσας,στήν Κριμαία (ἡ Ἀρχαία Ταυρίς). Ἦταν ἡ πρώτη περίοδος στήν ἱστορία τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ρωσσίας γιά τήν ὁποία γνωρίζουμε ἀπό τίς ἀνασκαφές πού γίνονται κατά καιρούς στίς περιοχές αὐτές. Ἡ δεύτερη περίοδος ἄρχισε μέ τόν ἐκχριστιανισμό τῆς Ρωσσίας.

Οἱ Ἕλληνες στήν Βυζαντινή περίοδο ἔφταναν στήν Ρωσσία στά πλαίσια τῶν θρησκευτικῶν ― πολιτιστικῶν σχέσεων καί ἐμπορικῶν ἀνταλλαγῶν πού εἶχε τό Βυζάντιο μέ τούς ἡγεμόνες τοῦ Κιέβου πρῶτα καί μετά μέ τούς ἡγεμόνες τῆς Μόσχας. Μετά τήν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἡ μετανάστευση τῶν Ἑλλήνων στήν Ρωσσική Γῆ εἶχε σάν ἀποτέλεσμα τήν δημιουργία νέων ἑλληνικῶν παροικιῶν στόν Νότο τῆς Ρωσσίας, στίς Βόρειες ἀκτές τῆς Μαύρης Θάλασσας, στόν Καύκασο.

Ἡ Ἑλληνική μετανάστευση στήν Ρωσσία γινόταν σ᾿ ὅλη τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας. Οἱ ρωσσο ― τουρκικοί πόλεμοι 1768 ― 1774 καί ἡ ὑπογραφή τῆς συνθήκης τοῦ Κιουτσούκ ― Καϊναρτζῆ ἔφεραν μεγάλο ρεῦμα μεταναστῶν στήν Ρωσσία, τό μεγαλύτερο σ᾿ ὅλη τήν ἱστορία τῶν ρωσσο ― ἑλληνικῶν σχέσεων. Σύμφωνα μέ τό διάταγμα τῆς αὐτοκράτειρος Ἐλισάβετ ἀπό τήν 29/12/1751 καί τῆς Αἰκατερίνης τῆς Μεγάλης ἀπό τήν 04/12/1762 καί 1763, οἱ Ἕλληνες ἀποκτοῦν προνόμια καί δημιουργοῦνται ἑλληνικοί οἰκισμοί στήν Κριμαία ― Γιάλτα, Θεοδοσία Εὐπατόρια, στήν Ὀδησσό, στό Ταγκάνιο καί ἀλλοῦ. Ὅταν ἡ Ρωσσία ἐπιδιώκοντας τήν ἔξοδό της στήν Μαύρη Θάλασσα ἔρχεται σέ σκληρές πολεμικές συγκρούσεις μέ τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία, μέ ἀρχή τοῦ ρωσσο ― τουρκικοῦ πολέμου 1787 ― 1791, ἐκδίδεται μιά εἰδική ἀπόφαση τῆς ρωσσικῆς Κυβερνήσεως γιά παροχή ρωσσικῆς ἰθαγενείας σέ ὁποιονδήποτε ἐνδιαφερόμενο Ἕλληνα ― ὑπήκοο τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας. Ἡ ρωσσική διπλωματία δικαιολογημένα θεωρεῖ τούς Ἕλληνες φλογερούς συμμάχους της. Ἀλλά καί οἱ Ἕλληνες γνωρίζοντας τίς προφητεῖες γιά τό «ξανθόμαλλο γένος» τοῦ Βορρᾶ εὕρισκαν προστασία, καταφεύγοντας ὡς μετανάστες στήν Ρωσσία τήν ὁποίαν τήν ἔνοιωθαν καί αὐτοί σύμμαχο στόν ἀπελευθερωτικό τους ἀγῶνα.

Ἑπομένως τά αἰσθήματα ἦταν ἀμοιβαῖα! Τέλος τοῦ 18ου αἰῶνα μόνον στήν Κριμαία ἐγκαταστάθηκαν πάνω ἀπό 20.000 Ἕλληνες. Στά Κρατικά Ἀρχεῖα Μόσχας βρήκαμε ἕνα ἔγγραφο ― ἀναφορές τῶν ρωσσικῶν Ἀρχῶν ἐκείνης τῆς ἐποχῆς. Νά, τί ἀναφέρει: «Οἱ Ἕλληνες ἔχουν μεγάλο ταλέντο σέ διάφορες τέχνες, θαυμάσια γνωρίζουν τήν ἀμπελουργία, τήν κηπουρική καί ὅλες τίς ἀγροτικές δουλειές, τούς ξεχωρίζει ἕνα πνεῦμα ἀγαθό. Εἶναι ἄνθρωποι τολμηροί καί λίαν ἱκανοί στίς πολεμικές τέχνες καί στήν ναυτιλία».

Σέ σύντομο χρονικό διάστημα ἀνοίγουν στήν Κριμαία καί σέ ὅλες τίς μεγάλες πόλεις τῆς Ρωσσίας Κρατικά Γυμνάσια, ὅπου διδάσκεται ἐκτός τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσας καί ἡ ἑλληνική Ἱστορία. Στά θέματα ἀναπτύξεως τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας τόν πρωταρχικό ρόλο ἔπαιζαν οἱ ἴδιοι οἱ Ἕλληνες. Ἕνας ἀπό αὐτούς ― ὁ καπνοέμπορος Μεσαξούδης ― ὁ ὁποῖος ἐκλέχθηκε Δήμαρχος τῆς πόλεως Κέρτς (ἀρχαία Ποντικάπεον) τῆς Κριμαίας. Στήν Ὀδησσό, Δήμαρχος ἐκλέγεται ὁ Μαραζλῆς.

Ἡ Συνθήκη τοῦ Κιουτσούκ ― Καϊναρτζῆ 1774 γιά τήν ὁποίαν εἴπαμε πιό πάνω, μεταξύ Ρωσσίας καί Τουρκίας ἐξασφάλιζε στούς Ἕλληνες ὄχι μόνον τήν ἐλευθερία τοῦ ἐμπορίου καί τῆς ναυσιπλοΐας, ἀλλά παρουσίασε λαμπρές προοπτικές γιά τήν ἀνάπτυξη τοῦ διαμετακομιστικοῦ ἐμπορίου. Στήν δεύτερη περίοδο στήν ἱστορία τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ρωσσίας μέ αὐτό τό εἶδος τοῦ ἐμπορίου ἀσχολήθηκαν πολλοί
Ἕλληνες. Π.χ. ἡ γνωστή οἰκογένεια Ζωσιμαδῶν. Ἀνέδειξαν τήν πόλη Νίζνα τῆς Νοτίου Ρωσσίας μαζί μέ τούς ἄλλους ἕλληνες σέ σπουδαῖο Ἐμπορικό καί πνευματικό ἑλληνικό Κέντρο. Στήν Ἑλληνική Κοινότητα Νίσνας, μᾶλλον στό περίφημο Γραικικό Μαγιστράτο, δηλαδή Ἑλληνικό Δημαρχεῖο, οἱ ἀρχές παραχώρησαν πολλά προνόμοια∙ ἀναγνωριζόταν ἀπό τούς Ρώσσους ὡς ἀνεξάρτητη ἑλληνική πολιτεία.

Ἡ Ἀκαδημία.

Στόλισαν τήν πόλη αὐτή μέ κοινωφελῆ ἱδρύματα, νοσοκομεῖα, φαρμακεῖα, ἐκκλησίες καί ἐκπαιδευτήρια. Ὁ Ζώης Ζωσιμᾶς ἀπό τά Ἰωάννινα ἀφιέρωσε τήν περιουσία του στό διαφωτισμό τῶν Ἑλλήνων καί στήν ἀνάπτυξη τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος τῆς Ρωσσίας. Δημιούργησε στό κλασσικό Γυμνάσιο Μόσχας μιά ἑλληνική τάξη, πλήρωνε ὑποτροφίες καί τούς δασκάλους τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Χρηματοδότησε τήν ἔκδοση «Γραμματικῆς τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας» καί τοῦ «Μεγάλου Ἑλληνο ― Ρωσσικοῦ Λεξικοῦ». Τό 1810 ἔγινε ἕνας ἀπό τούς Ἱδρυτές τῆς Οἰκονομικῆς Ἀκαδημίας Μόσχας. Ὅταν ἤμουν φοιτήτρια τοῦ Κρατικοῦ Πανεπιστημίου Μόσχας δέν γνώρισα ὅτι ἕνας Ἕλληνας ― ὁ Ζώης Ζωσιμᾶς ― παραχώρησε ἕνα τεράστιο οἰκόπεδο στό Πανεπιστήμιό μας γιά νά κτίσουν τό Ἀστεροσκοπεῖο. Καί εἴμαστε περήφανοι τώρα, ὅτι ἀπό τό 1831 μέχρι σήμερα, στό ἑλληνικό οἰκόπεδο λειτουργεῖ καί τό Ἀστεροσκοπεῖο καί «Ἡ Κρατική Ἀστρονομική Ἀκαδημία». 

Θά ἀναφέρουμε ἐδῶ μερικά ὀνόματα: Οἰκογένεια Μελισσίνο, μιά ἀπό τίς πιό γνωστές Βυζαντινές οἰκογένειες πού ἔφτασε στήν Ρωσσία. Μετά τήν Ἅλωση μετακόμισαν στήν Κρήτη, στά Ἰόνια νησιά καί ὕστερα φτάνουν ὡς μετανάστες στήν Ρωσσία, ὅπου καί κάνουν μιά λαμπρή καριέρα Ἕνας ἀπό τούς Μελισσίνο ἔγινε διευθυντής τῆς Βιβλιοθήκης τῶν Τσάρων. Ὁ Ἰβάν Μελισσίνο ἦταν προσωπικός γιατρός τῆς αὐτοκράτειρος Ἐλισάβετ. Ὁ γυιός του (1717 ― 1795) ἦταν γνώστης τῆς κλασσικῆς φιλολογίας καί ἐπί 24 ὁλόκληρα χρόνια διηύθυνε τό Πανεπιστήμιο Μόσχας.

Ὁ Μελισσίνο ἦταν αὐτός πού ἔψαχνε παντοῦ καί ἀγόραζε ἑλληνικά χειρόγραφα. Γι᾿ αὐτό οἱ Κρατικές βιβλιοθῆκες καί τά Ἀρχεῖα τῆς Ρωσσίας σήμερα διαθέτουν τήν πλουσιώτερη στόν κόσμο Συλλογή Ἑλληνικῶν Βυζαντινῶν χειρογράφων. Στήν ἐπιδημία τῆς πανούκλας πού ξέσπασε κάποια χρονιά στήν Μόσχα, ὁ Μελισσίνο ὁ ἴδιος μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς του βοηθοῦσε τούς ἀρρώστους φοιτητές του. Ὁ ἀδερφός τοῦ Ἰβάν Μελισσίνο, ὁ Πέτρος, πῆρε μέρος στόν ρωσσο ― τουρκικό πόλεμο τοῦ 1768 ― 1774, καί ἀμέσως μετά τόν διόρισαν διευθυντή τῆς Σχολῆς Εὐελπίδων τῆς Ρωσσίας. Κάναμε μιά ἔρευνα καί στό «Ρωσσικό βιογραφικό λεξικό» πού ἐκδιδόταν στήν Ρωσσία ἀπό τό 1896 μέχρι τό 1916. Ἐκδόθηκαν συνολικά 20 τόμοι. Σ᾿ αὐτό τό λεξικό, λοιπόν, βρήκαμε 130 ὀνόματα ― βιογραφίες Ἑλλήνων μεταναστῶν. Ὅλοι αὐτοί ἔγιναν ρῶσσοι πολῖτες καί ἡ δράση τους ἐπηρέασε σημαντικά τήν ἐξέλιξη τῆς Ρωσσίας. Ἐδῶ πρέπει νά κάνουμε μιά παρέμβαση καί νά ποῦμε ὅτι ἀρκετοί Ἕλληνες δέν ἀπέκτησαν τήν ρωσσική ὑπηκοότητα, ἤθελαν νά μένουν ἀνεξάρτητοι,ἔμειναν μέ τά δικά τους διαβατήρια, καί ὅμως κατάφεραν νά κάνουν μιά λαμπρή καριέρα στίς δημόσιες ὑπηρεσίες τῆς Ρωσσίας.

Ἄλλος τομέας τῆς ἔρευνάς μας ― ἦταν ἡ Ἁγία Πετρούπολη ― Πινακοθήκη τῶν Χειμερινῶν Ἀνακτόρων τοῦ Τσάρου. Στήν Πινακοθήκη αὐτή, λοιπόν, βρίσκονται τά πορτραῖτα τῶν πιό σημαντικῶν προσώπων τῆς Ρωσσικῆς Αὐτοκρατορίας. Ἐδῶ ἀνακαλύψαμε τά ἑξῆς ὀνόματα Συμεών Σταυράκωφ (1764 ― 1819), στενός φίλος καί συνεργάτης τοῦ πιό ἐνδόξου στρατηλάτου τῆς Ρωσσίας, τοῦ στρατάρχου Ἀλεξάνδρ Σουβόρωφ. Μαζί του ἦταν στίς λαμπρές ἐκστρατεῖες του καί στίς μάχες στήν Εὐρώπη, μαζί τόν πῆγε καί ἐξορία, ὅπου τόν ἔστειλε ὁ Τσάρος (δεύτερος Κολοκοτρώνης, δηλαδή ὁ Σουβόρωφ). Στόν φίλο του στόν Σταυράκωφ, ὁ Σουβόρωφ ὑπαγόρευσε τό περίφημο βιβλίο του «Ἡ τέχνη τῆς Νίκης». Ἀπό τό 1813 ὁ Συμεών Σταυράκωφ πῆρε τόν βαθμό Στρατηγοῦ τοῦ ρωσσικοῦ στρατοῦ καί ἔγινε ἐπιθεωρητής ὅλων τῶν Στρατιωτικῶν Νοσοκομείων τῆς Ρωσσίας. 

Ἀναφέρουμε καί ἄλλα ὀνόματα πού ἦταν τελείως ἄγνωστα γιά μᾶς: Ὁ στρατηγός Μπερνάρδος (1763 ― 1839), βραβεύτηκε δύο φορές μέ χρυσό σπαθί Ἀνδρείας! Ὁ Δημήτριος Κουρούτας ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη (1770 ― 1838). Ἀπόφοιτος τῆς Σχολῆς ξένων ὁμοθρήσκων παιδιῶν, ἔτσι ὀνόμασε ἡ αὐτοκράτειρα Αἰκατερίνη ἡ Μεγάλη, τήν Εἰδική Στρατιωτική Σχολή γιά τά παιδιά τῶν Ἑλλήνων γιά νά μήν δώσουν προκλητικά ὄνομα «Ἑλληνική Στρατιωτική Σχολή τῆς Ρωσσίας». Ὁ Κουρούτας πῆρε βαθμό Στρατηγοῦ καί ἀπέκτησε τίτλο τοῦ Κόμη. Ὅταν ἦταν ἀκόμα 16 χρονῶν τόν ἐπέλεξαν νά διδάσκη ἑλληνικά στό Παλάτι, στόν ἐγγονό τῆς Αἰκατερίνης τῆς Μεγάλης, τόν Κωνσταντῖνο. Ἐπί 45 χρόνια βρισκόταν ἀνάμεσα στόν στενό κύκλο ἀνθρώπων ― φίλων τοῦ διαδόχου τοῦ Θρόνου, ἄκουγε καί ἤξερε πολλά μυστικά τοῦ κράτους.

Γιά νά εἶναι πιό ἀποτελεσματική ἡ ὑπηρεσία τῶν Ἑλλήνων στόν ρωσσικό στρατό, τό 1775 στήν Πετρούπολη ἱδρύεται Ἑλληνικό Γυμνάσιο νά σπουδάζουν 100 ἑλληνόπουλα, τά ὁποῖα προοριζόταν ὕστερα νά ὑπηρετήσουν στόν στρατό. Τό 1792 τό Γυμνάσιο τό μεταμόρφωσαν σέ Σχολή ξένων ὁμοθρήσκων νέων. Ἡ διδασκαλία γινόταν σέ δύο γλῶσσες, Ρωσσικά καί Ἑλληνικά. Τιμοῦσαν ὅλες τίς γιορτές τίς ἑλληνικές, ἤθη καί ἔθιμα ἑλληνικά. Μαθήματα: ρωσσικά, ἑλληνικά, γαλλικά, γερμανικά. Νόμοι τοῦ κράτους, ἱστορία, γεωγραφία, γεωμετρία καί στρατιωτικά ― ναυπηγική, πυροβολικό κ.λπ. 

Μόνο μερικά ὀνόματα θά ἀναφέρουμε ἀπό πάρα ― πάρα πολλά καί ἄξια: Ἀλεξιάνο Ἀντώνιος, ἀντιναύαρχος (1749), πῆρε μέρος στήν Μάχη τοῦ Ναυαρίνου καί στήν μάχη τοῦ ρωσσικοῦ στόλου στό Τσεσμέ, πολεμοῦσε μαζί μέ τόν κόμη Ὀρλώφ. Μέ τόν ρῶσσο ναύαρχο Θεόδωρο Οὐσακώφ, πῆρε μέρος στήν Ναυμαχία κατά τῶν Γάλλων στήν Κέρκυρα (1799). Βεργόπουλος Ἐμμανουήλ, ἀντιναύαρχος, διευθυντής τοῦ Στρατιωτικοῦ Ἐπιτελείου τοῦ Στόλου τῆς Ρωσσίας στήν Μαύρη Θάλασσα. Γκολοβίν Θεόδωρος, ναύαρχος, στενός συνεργάτης τοῦ Πέτρου τοῦ Μεγάλου, ἀπόγονος τοῦ Στεφάνου Γαβρᾶ, ὁ ὁποῖος τόν 14ο αἰῶνα ἦρθε στήν Μόσχα ἀπό τήν Κριμαία. Στήν Μόσχα ἔδωσε στούς ἀπογόνους του ἕνα νέο ἐπίθετο Γκολοβίν (ἀπό τήν ρωσσική λέξη Γκολοβά ― κεφάλι. Δηλαδή Κεφαλᾶς). Ὁ Θεόδωρος Γκολοβίν (Κεφαλᾶς) εἶναι ἕνας ἀπό τούς ἱδρυτές τοῦ Στρατιωτικοῦ Ναυτικοῦ τῆς Ρωσσίας. Μέ ἐντολή τοῦ Πέτρου τοῦ Μεγάλου ἀγόραζε στήν Εὐρώπη ὅλα τά ὑλικά γιά τά ναυπηγεῖα. Ὁ γυιός τοῦ Θεοδώρου, ὁ Νικόλαος Γκολοβίν, ἔγινε ναύαρχος καί διηύθυνε τόν Στόλο τῆς Βαλτικῆς Θάλασσας. Ὁ ξάδερφός του Ἰβάν Γκολοβίν, ναύαρχος καί αὐτός πῆρε μέρος στόν πόλεμο κατά τῶν Σουηδῶν καί ἔχει βραβευθῆ μέ ὅλα τά παράσημα στρατιωτικά καί πολιτικά πού εἶχε ἡ τότε Ρωσσία. 

Καπνίστη Ἀλέξιος (Ζακυνθινός), Κόμης, ἦταν στρατιωτικός ἀκόλουθος τῆς Ρωσσικῆς Πρεσβείας στήν Αὐστρο ― Οὐγγαρία καί στήν Ἰταλία. Ὅταν ἄρχισε ὁ Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος ἔγινε διευθυντής τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου τοῦ Ναυτικοῦ. Ἐκτελέστηκε ἀπό τούς κομμουνιστές τό 1918 στόν Β. Καύκασο, ὅπου ἔφτασε νά πάρη τήν οἰκογένειά του. Μαζί του ἐκτελέστηκαν ἄλλοι 70 ρῶσσοι ἀξιωματικοί τοῦ Ναυτικοῦ. Κουμάνης Νικόλαος, ναύαρχος, (γεννήθηκε τό 1730 στήν Κρήτη). Πῆρε μέρος στήν Ναυμαχία κατά τοῦ Τουρκικοῦ στόλου στό Τσεσμέ. Εἶχε βραβευτῆ μέ χρυσό σπαθί Ἀνδρείας! Ἡ ἴδια ἡ αὐτοκράτειρα Αἰκατερίνη ἡ Μεγάλη τόν βράβευσε μέ τό παράσημο τοῦ ἁγίου Βλαδιμήρ. Ἐλεύθερα μιλοῦσε ἑπτά γλῶσσες. Ἀλλά νά γράφη τίς γλῶσσες αὐτές δέν ἤξερε, ὅλα τά εἶχε στό μυαλό (!), ὅλα τά ἤξερε ἀπ᾿ ἔξω. Ὁ γυιός του ὁ Μιχαήλ, μέχρι τό 1816 διηύθυνε τόν Στόλο τῆς Μαύρης Θάλασσας. Εἶχε κι αὐτός χρυσό σπαθί Ἀνδρείας. Στά ναυτικά του χρόνια ἔζησε τό ἑξῆς: Ὡς νέος ναύτης πῆρε μέρος σέ μία Ναυμαχία, τῆς ὁποίας ὁ ἀρχηγός ἦταν ὁ πατέρας του. Κάποια στιγμή φοβήθηκε πολύ καί κρύφτηκε κάπου στό πλοῖο. Ὁ πατέρας του τό πρόσεξε. Ὁ ἴδιος ἔβγαλε τό παιδί του ἀπό κάποια τρύπα πού ἦταν κρυμμένο καί τό ἔβαλε πάνω σ᾿ ἕνα τεράστιο κανόνι πού πυροβολοῦσε συνέχεια. Αὐτό ἦταν τό φάρμακο. Ἀπό τότε ὁ Μιχαήλ ἔγινε ὁ τολμηρώτερος καί καλύτερος στό Πολεμικό Ναυτικό τῆς Ρωσσίας! 

Μαγκανάρης Μιχαήλ, ναύαρχος, μέ παγκόσμια φήμη, ὑδρογράφος καί τοπογράφος, ἑτοίμαζε τούς χάρτες γιά τό Ναυτικό χωρίς τούς ὁποίους ἦταν ἀδύνατο νά προχωροῦν τά πλοῖα στίς ἐκστρατεῖες. Τό ὄνομα Μαγκανάρης δόθηκε σ᾿ ἕνα ἀκρωτήρι τῆς Κριμαίας κοντά στήν Σεβαστούπολη καί ὑπάρχει μέχρι σήμερα σ᾿ ὅλους τούς χάρτες τοῦ κόσμου. Γιά τόν Ἰωάννη Καπποδίστρια νά μήν ἀναφέρουμε πολλά, γιατί εἶναι πολύ γνωστό τό ἔργο του, ὅμως, νά ἀναφέρουμε τά λόγια τοῦ Γάλλου Πρέσβη στήν Ρωσσία ἐκείνης τῆς ἐποχῆς: «Τίποτα στήν Ρωσσία δέν γίνεται χωρίς τόν κύριον Καπποδίστρια. Μέ αὐτόν κανονίζουν τήν ἀκρόαση στόν Τσάρο. Ὁ Ἀλέξανδρος ὁ Α΄ πολύ ἐκτιμάει τό διπλωματικό του ταλέντο». Ὁ Καπποδίστριας χρησιμοποιοῦσε τήν ἐπιρροή του στόν Τσάρο γιά νά βοηθάη πολλούς ἐπιστήμονες, ποιητές, συγγραφεῖς. Θαυμαστά παραδείγματα, λαμπρά ὀνόματα!

Ἀναφέραμε λίγους ἀπό τούς Ἕλληνες πού βρέθηκαν ἀνάμεσα σέ ἄλλους λαούς τῆς Ρωσσίας καί ἀποτέλεσαν οἰκονομικούς καί πολιτισμικούς σημαντικούς παράγοντες μέσα σέ γεωγραφικά σύνορα ἑνός ὑπερεθνικοῦ πολιτικοῦ συγκροτήματος τῆς Ρωσσικῆς Αὐτοκρατορίας. Ἡ προσπάθεια τοῦ ἑλληνισμοῦ νά διαφυλάξη τήν ἰδιαίτερή του προσωπικότητα ὡς λαός, ὁδηγοῦσε τούς Ἕλληνες νά ἔχουν ὡς μία ἀπό τίς μύριες φροντίδες τους, τήν Παιδεία. Ἡ δεύτερη αὐτή λαμπρή περίοδος τῆς ἱστορίας τῶν Ἑλλήνων τῆς Ρωσσίας τελείωνε ἀπότομα τό 1917 μέ τήν Ὀκτωβριανή Σοσιαλιστική Ἐπανάσταση.

Οἱ ἑλληνικές πνευματικές ἑστίες κατάφεραν καί ἄντεξαν ἀρκετό χρονικό διάστημα τίς νέες φοβερά δύσκολες συνθῆκες τῆς ἐπαναστατικῆς Ρωσσίας. Μέχρι τό 1934 στήν Μόσχα, στήν Ἑλληνική Μονή Ἁγίου Νικολάου κοντά στό Κρεμλῖνο, συνεχίζανε οἱ Ἀκολουθίες στά Ἑλληνικά. Τό 1940 οἱ Σοβιετικές Ἀρχές κλείνουν τελικά τό μετόχι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ― Ναό τοῦ Ἁγίου Σεργίου, ὁ ὁποῖος ἀπό τό 1880 συνέχεια λειτουργοῦσε στά Ἑλληνικά, εἶχε καί σπουδαία ἑλληνική Βιβλιοθήκη. Ἔτσι ἀρχίζει, λοιπόν, ἡ τρίτη τρομερά δύσκολη περίοδος του Ἑλληνισμοῦ τῆς Ρωσσίας. Σ᾿ ἐκεῖνα τά χρόνια, τό 1921 κλείνουν τήν Φιλοσοφική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Μόσχας, σταματοῦν τήν διδασκαλία Ἑλληνικῆς σέ ὅλα τά μορφωτικά Ἱδρύματα τῆς πόλεως. Στήν ἐπαρχία τά πράγματα ἦταν κάπως καλύτερα. Τά ἑλληνικά σχολεῖα λειτουργοῦσαν κανονικά: 106 στήν Γεωργία, 60 στόν Β. Καύκασο, 25 στήν Μαριούπολη. Ἁπλῶς ἄλλαξαν τό περιεχόμενο τῶν μαθημάτων τῆς Ἱστορίας καί τῆς λογοτεχνίας. Ἀπαγορεύτηκαν οἱ προσευχές, οἱ εἰκόνες. Τήν γλῶσσα καί αὐτή προσπάθησαν νά τήν ἀλλάξουν. Ἔγινε μιά προσπάθεια ἁπλοποιήσεως τῆς ὀρθογραφίας, καταργήθηκαν οἱ τόνοι, ἄρχισαν νά ἐκδίδουν ἑλληνικά σχολικά βιβλία μέ ρωσσικούς χαρακτῆρες. Καί φυσικά καταργήθηκαν σχολικές γιορτές Χριστουγέννων καί Πάσχα.

Δεκάδες χιλιάδες Ἕλληνες μέ ἑλληνικά διαβατήρια, τά ὁποῖα μέ καμμία δύναμη δέν ἤθελαν νά τά ἀρνηθοῦν, πήγαιναν φυλακή καί ἐξορία. Ἔγραφαν ἐπιστολές στόν Πρέσβη τῆς Ἑλλάδος στήν Μόσχα, ζητοῦσαν βοήθεια ἀπό τήν Ἑλλάδα, ἀλλά τά γράμματα φυσικά τά ἐλάμβαναν καί τά κρατοῦσαν οἱ μυστικές ὑπηρεσίες τῶν Σοβιετικῶν. Ὑπῆρχαν καί ἀνεπίσημα γράμματα σέ κομμάτια ἀπό σεντίνια τῶν φυλακῶν καί σέ φατέλες. Αὐτά μέ κίνδυνο ζωῆς τά μετέφεραν οἱ πρώην κρατούμενοι στούς συγγενεῖς τῶν φυλακισμένων πού χρόνια προσπαθοῦσαν νά μάθουν γιά τήν τύχη τῶν συγγενῶν τους. Μερικά γράμματα ἦταν γραμμένα στά ἑλληνικά, στά ποντιακά καί στήν ἁπλή ρωσσική γλῶσσα.

Ἀλλά νά μήν σχηματίσουμε τήν εἰκόνα τῆς ζωῆς τῶν Ἑλλήνων στά σοβιετικά χρόνια μόνο μέ μαῦρο χρῶμα. Ζεῖ Κύριος! Ἀρκετοί Ἕλληνες δέν πειράχτηκαν καθόλου, ἦταν κρυπτοχριστιανοί, σπούδασαν, ἔγιναν γιατροί, πολιτικοί μηχανικοί, ζωγράφοι, ἐπιστήμονες. Ἀρκετοί ἄλλαξαν τά ὀνόματα γιά νά σπουδάσουν. Ἔτσι, π.χ. ὁ Παπανίδης ἔγινε Παπάνιν. Τόν Παπάνιν τόν γνώριζαν ὅλοι. Ἦταν διευθυντής τῆς Ὁμάδος ἐρευνητῶν στήν Ἀνταρκτική, στόν Β. Παγωμένο Ὠκεανό, ἦταν πρῶτος ἥρωας τῆς Σοβιετικῆς Ἑνώσεως. Τώρα στήν Μόσχα ἔχουμε Ἀκαδημαϊκό Ἵδρυμα μέ τό ὄνομα Παπάνιν. Ἄλλο ὄνομα, Χρονόπουλος! Δέν ἔγινε Χρόνωφ, ἔμεινε Χρονόπουλος, ὅπως ἦταν. Ἔγινε ναύαρχος τοῦ Σοβιετικοῦ Στόλου, διηύθυνε τόν Στόλο τῆς Μαύρης Θάλασσας, ὁ καλύτερος στόλος! Ἔγινε ὑπόδειγμα ὅλων τῶν στρατιωτικῶν μονάδων τοῦ σοβιετικοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ.

Ὁ Ζγουρίδης, παγκόσμιος ἀναγνωρισμένος σκηνοθέτης μέ πολλά βραβεῖα. Ὁ Γκρέκοφ, ζωγράφος, πού ἵδρυσε ὁλόκληρη σχολή ζωγραφικῆς στά σοβιετικά χρόνια. Ὀδυσσέας Δημητριάδης, περίφημος μαέστρος τοῦ θεάτρου Μπολσόϊ. Χριστοφόρος Τριανταφυλλίδης, σκηνοθέτης ταινιῶν ντοκυμαντέρ. Χρειάστηκαν πάνω ἀπό 40 χρόνια τοῦ ἀγῶνα τῶν Ἑλλήνων τῆς Σοβιετικῆς Ἑνώσεως γιά νά ἐπιτευχθῆ ἡ διδασκαλία τῆς Ἑλληνικῆς ὡς ξένης γλώσσας στά σχολεῖα, σέ περιοχές μέ συμπαγεῖς ἑλληνικούς πληθυσμούς. Ὑπολογίζεται ὅτι στίς Δημοκρατίες τῆς τότε Σοβιετικῆς Ἑνώσεως ζοῦσαν 100.000 Ἕλληνες στήν Γεωργία, 80.000 στόν Β. Καύκασο, 40.000 στήν Κριμαία, 20.000 στήν Ὀδησσό, 80.000 στήν Οὐκρανία, 12.000 στήν Μολδαβία. Μέ τήν ἀλλαγή τοῦ πολιτικοῦ συστήματος στήν χώρα στίς δεκαετίες τοῦ ᾿80 ― ᾿90, ἀρχίζει ἡ τετάρτη περίοδος τῆς ἱστορίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ρωσσίας, περίοδος τῆς ἀναγεννήσεως πού συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Ἱδρύθηκαν παντοῦ Ἑλληνικές Λέσχες, Σύλλογοι, Ἑλληνικές Κοινότητες. Παντοῦ ἄρχισαν νά λειτουργοῦν σχολεῖα τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας. Στήν Μόσχα π.χ., στό σχολεῖο τῆς Ἑλληνικῆς Κοινότητος πού διευθύνω ἐδῶ καί 20 ὁλόκληρα χρόνια, ἦρθαν ἑκατοντάδες Ἕλληνες τῆς Ρωσσικῆς πρωτεύουσας, ἀλλά καί Ρῶσσοι φιλέλληνες. Ἡ στροφή τῶν Ρώσσων καί τῶν Ἑλλήνων τῆς πρώην Σοβιετικῆς Ἑνώσεως πρός τίς ρίζες τους στήν ἑλληνική γλῶσσα εἶναι ἡ στροφή πρός τήν πηγή. Μεγάλη εὐθύνη πρέπει νά νοιώθετε ἐσεῖς, καί ἐμεῖς πού τήν διδάσκουμε στήν Ρωσσία νά κρατᾶμε τήν πηγή αὐτή καθαρή. Ὅπως εἶπε ἕνας ἱερέας, μαθητής τοῦ σχολείου τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας «εἶτε τό θέλουν εἶτε ὄχι, οἱ Ἕλληνες εἶναι κληρονόμοι μιᾶς τεράστιας πνευματικῆς καί ἠθικῆς δυνάμεως, μιᾶς κουλτούρας, εἶναι κάτοχοι μιᾶς λειτουργικῆς, θαυμάσιας γλώσσας, τήν ὁποία τήν ἔχουν ὡς μητρική!». «Θέλουμε νά ἀποκτήσουμε καί ἐμεῖς αὐτή τήν δύναμη μαθαίνοντας τήν γλῶσσα τῶν Ἑλλήνων!». Ἕνα δεῖγμα τῆς ἐκτιμήσεως τῆς Ρωσσίας στήν συμβολή ὅλων τῶν Ἑλλήνων στήν ἀνάπτυξη τοῦ μορφωτικοῦ συστήματος τῆς χώρας, εἶναι τό ἄγαλμα πού ἐγκαινίασε τό 1995 μπροστά στό Κρεμλῖνο ὁ Πατριάρχης Μόσχας Ἀλέξιος! Εἶναι ἄγαλμα τῶν ἀδερφῶν Λιχούδη.

Οἱ δύο αὐτοί Ἕλληνες, καί ὄχι μόνον αὐτοί, μετέδωσαν στούς Ρώσσους ἕναν ρυθμό μέ τήν διδασκαλία τῆς ἑλληνικῆς, μιά τεχνική τῆς γραφῆς πού ἐπηρέασε τήν πνευματική ἀνάπτυξη ὁλοκλήρου τοῦ ρωσσικοῦ ἔθνους. Θέλαμε καί ἐμεῖς οἱ σημερινοί Ἕλληνες τῆς Μόσχας νά κάνουμε κάτι, νά ἐκφράσουμε τήν εὐγνωμοσύνη καί τόν θαυμασμό μας πρός αὐτούς τούς Ἕλληνες πού ζοῦσαν στήν Ρωσσία. Τό ἐλάχιστο πού μπορούσαμε εἶναι νά υἱοθετήσουμε τούς τάφους τῶν Ἑλλήνων στήν Ἱερά Μονή Ντονσκόϊ. Στολίζουμε μέ λουλούδια τούς τάφους στίς Ἐθνικές γιορτές, κάνουμε παννυχίδες καί ψάλλουμε στά ἑλληνικά τό τρισάγιο. Μετά τό γράμμα τῶν παιδιῶν μας στό περιοδικό «Ἡ Δράση μας», τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδος χρηματοδότησε τήν ἀναστήλωση τῶν μνημείων Ἑλλήνων ― Εὐεργετῶν στήν Μονή Ντονσκόϊ.

Οἱ τάφοι τῶν Ἑλλήνων ― Εὐεργετῶν στήν Μόσχα. (Ἱστορική Μονή Ντονσκόϊ).

Ἔγραφαν στήν ἐπιστολή τους οἱ μαθητές μας: «Θέλουμε νά ξέρουν οἱ συμπατριῶτες τῶν θαμμένων στήν Μόσχα Ἑλλήνων ὅτι βρέθηκαν τώρα στήν Ρωσσία οἱ συγγενεῖς αὐτῶν∙ εἴμαστε ἐμεῖς! Ἐκεῖνοι ἔζησαν τόν 18ο ― 19ο αἰῶνα στήν Ρωσσία, ἐμεῖς Ἕλληνες καί φιλέλληνες ζοῦμε τώρα! Τούς αἰσθανόμαστε σάν παπποῦδες μας πού μᾶς εὔχονται καί μᾶς ἀφήνουν τό παράδειγμα αὐτοθυσίας καί ἀγάπης πρός τήν Πατρίδα! Τά ὀνόματα αὐτῶν δέν εἶναι στίς προσευχές τῶν ἱερέων μόνον, ἀλλά ὅλων τῶν μαθητῶν τοῦ Σχολείου Ἑλληνικῆς Κοινωνίας Μόσχας!». Τά λόγια πού εἶναι γραμμένα στόν τάφο τοῦ Ματθαίου Ριζάρη, θά μποροῦσαν νά γραφοῦν σέ πολλά ἑλληνικά μνήματα: «Ἔζησεν αὐτός εὐσεβῶς καί ἐντίμως, Βλαστός Ἑλλάδος καί ζηλωτής Πατρίδος!».

Τελειώνω τήν εἰσηγησή μου μέ τά λόγια τοῦ ἱερέα π. Ἀλεξίου Μπαμπόριν, ὁ ὁποῖος μετά τήν παννυχίδα στούς τάφους τῶν Ἑλλήνων, μᾶς εἶπε τό ἑξῆς: «Νά ἔρχεστε Ἕλληνες καί φιλέλληνες μέ τά παιδιά στό νεκροταφεῖο αὐτό καί νά μνημονεύετε τούς θαμμένους ἐδῶ Ἕλληνες ἕναν ― ἕναν μέ τά ὀνόματά τους Ὑπάρχουν ἴσως ἀνάμεσά τους ἅγιοι πού μπορεῖ νά μήν τούς ἀναγνώρισε ἀκόμα ἡ Ἐκκλησία ὡς ἁγίους, ἀλλά ὁ Θεός ἤδη τούς δόξασε. Νά ξέρετε, ἀγαπητοί μου, μή ἀναγνωρισμένοι ἅγιοι, ἀλλά πραγματικά ἅγιοι ὑπῆρχαν καί ὑπάρχουν πάντα στήν ζωή μας, γύρω μας. Αὐτοί κρατᾶνε καί στηρίζουνε τίς χῶρες». Ὅπως ἀκριβῶς μαρτυρεῖ ἡ θαυμαστή δυναμική παρουσία τῶν Ἑλλήνων στήν Ἱστορία τῆς Ρωσσίας!

Αἰωνία ἡ μνήμη σέ ὅλους τούς Ἕλληνες πού δημιουργοῦσαν στήν Ρωσσία. Αἰωνία μνήμη στούς Ἕλληνες πού μέ τήν ζωή καί τό ἔργο τους δόξασαν τήν Πατρίδα τους τήν Ἑλλάδα καί τήν χώρα πού τούς φιλοξένησε, τήν Ὀρθόδοξη Ρωσσία! 

Ἀμήν.

O αοίδιμος Χριστόφορος Κτενάς, Ιβηρίτης μοναχός, υπήρξε μετά τον Νικόδημο Αγιορείτη ο πολυγραφώτερος των αγιορειτών λογίων.

Εικόνα: Αγιορείτικη Φωτοθήκη

του Αθανάσιου Ε. Καραθανάση,
Ομότ. Καθηγητή Α.Π.Θ., Προέδρου Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
O αοίδιμος Χριστόφορος Κτενάς, Ιβηρίτης μοναχός, κατά την γνώμην παλαιών αγιορειτών, αλλά και λαϊκών ασχολουμένων με το Άγιον Όρος, υπήρξε μετά τον Νικόδημο Αγιορείτη ο πολυγραφώτερος των αγιορειτών λογίων, τουλάχιστον, προσθέτω εγώ, των νεωτέρων χρόνων. Ο βίος του πολύπλαγκτος, κατά τον χαρακτήρα ανήσυχος, παρρησιαστικός, έντιμος και άμεμπτος. Δεν θα τον χαρακτήριζα εριστικό, αλλ’ επιθετικό έναντι προσώπων και καταστάσεων της εποχής του. Υπερασπιστής και απολογητής της Μ. του Χριστού Εκκλησίας, θερμός υπερασπιστής των εθνικών θεμάτων, βενιζελικός, ως ο ίδιος δηλώνει, αλλά και αμετακίνητος προστάτης των Ελλήνων της Διασποράς, ιδίως των Ελλήνων της Ρουμανίας. Ο ίδιος στο βιβλίο του Η σύγχρονος Αθωνιάς Σχολή και οι εν αυτή διδάξαντες, Αθήνα 1930 (αα. 80-104) περιγράφει τα του βίου του ως δηλ. τα 1930, σημειωτέον ότι απεβίωσε τα τέλη Δεκεμβρίου 1940 σε ηλικία 76 ετών. Είχε γεννηθεί το 1864 στο χωριό Καρυές της Λευκάδος και σε ηλικία 17 ετών ήλθε στο Άγιον Όρος κοντά στον θείο του Δωρόθεο Κουτλουμουσιανό. Από τους σταθμούς του βίου του αναφέρουμε τις σπουδές του στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου θα λάβει το πτυχίο του τον Ιούνιο του 1898 – εννοείται ότι είχε ικανοποιητική παιδεία, αφού φοιτητής ων στην Θεολογική Σχολή, διακόπτοντας τις σπουδές του, ανέλαβε το πρώτον αρχιγραμματεύς της Ι. Κοινότητος την τετραετία 1894 – 1898. Από την θέση αυτή παραιτήθηκε για να μεταβεί στην Αθήνα προς αποπεράτωση των σπουδών του. Την διετία 1901-1903 επιστρέψας στο Άγιον Όρος διετέλεσε σχολάρχης της Αθωνιάδος, παραιτήθη και προσκληθείς από ταν μητροπολίτη Χαλκηδόνος Γερμανό, τον κατοπινό Οικουμενικό Πατριάρχη, ανέλαβε σχολάρχης στο αρρεναγωγείο της Πριγκήπου και επιβλέπων στο Παρθεναγωγείο ταυ Πέραν. Οικουμενικός Πατριάρχης ήταν τότε ο Ιωακειμ ο Γ’ ο Πάνυ, (1874-1878 και 1901-1912), ο οποίος εγνώριζε τον Κτενά από τα έτη της αυτοεξορίας του στον Μυλοπόταμο και ο οποίος Πατριάρχης, καθ’ ομολογίαν συγχρόνων τους αγιορειτών, ετίμα βαθύτατα ταν Χριστόφορο Κτενά.
Τον Οκτώβριο του 1904 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στον ναό του Αγίου Δημητρίου της Χαλκηδόνος και το επόμενο έτος 1905 πρωθιερεύς στον ιστορικό ναό της Αγίας Ευφημίας και τον Απρίλιο του 1905 αρχιμανδρίτης την ημέρα των εγκαινίων ταυ ναού της Αγίας Τριάδος. Επανήλθε στο Αρρεναγωγείο της Πριγκήπου ως σχολάρχης, παρά την αντίδραση των εφόρων, επειδη το προηγούμενο έτος εξεφώνησε λόγο με οράματα της Μ. Ιδέας και με το «πάλι με χρόνούς και καιρούς πάλι δικά μας θα’ ναι», που ενθουσίασε πολλούς και δυσαρέστησε άλλονς τόσους Ρωμηούς που δtαμαρτυρήθηκαν και στους οποίους απήντησε ο επιφανής Ρωμηός Παναγής Νικολαΐδης ότι οι Τούρκοι θα πρέπει να συνηθίσουν την ιδέα των επικείμενων ηττών τους. Ο Χριστόφορος Κτενάς ήταν προφητικός για τους Βαλκανικούς Πολέμους. Φαίνεται ότι ήλθε σε ρήξη με τους εφόρους των Σχολών και τον Σεπτ. του 1907 έφθασε στην Κωστάντζα εφημέριος της εκεί Κοινότητος και έπειτα τον Γαλατσίου. Με την Ελληνική Κοινότητα της Κωστάντζας ο Κτενάς είχε και παλαιότερον σχέσεις, αφού στην πόλη αυτή τύπωσε το 1901 το: Δύο λόγοι περί Ελληνισμού ως όργανον του Χριστιανισμού και περί αδελφώσεως Ελληνισμού και Χριστιανισμού. Με την Κωστάντζα μάλιστα, και ενόσω ήταν εκεί, τύπωσε δύο ακόμη μικρά έργα: Το μυστήριον της μετανοίας ή εξομολογήσεως εγκρίσει Οικουμενικού Πατριαρχείου, διανεμηθέν δωρεάν εν Κωνστάντση, εν Κπόλει 1911 και το Λόγος εκφωνηθείς εν Κωνστάντση κατά την έναρξιν του βαλκανοτουρκικού πολέμου και πωληθείς εις όφελος των απόρων οικογενειών των επιστράτων, που τυπωθηκε στην Αθήνα το 1912. Εκείνο τον χρόνο 1907, απέτυχε να εκλεγεί μητροπολίτης Λαρίσης. Το 1913 ετrέστρεφε στο Άγιον Όρος και άρχισε τον αγώνα του κατά του Πανσλαβισμού, εγκαταβιώνων προσωρινώς στην Μ. Κουτλουμουσίου. Το ίδια έτος, (Αύγουστος 1913) και συγγράφων υπομνήματα στις κυβερνήσεις των χωρών των συνδεομένων με το Όρος, διορίσθηκε αρχεγραμματεύς της Υ. Επιστασίας και συνέχισε τον αγώνα του. Στην θέση αυτήν παρέμεινε ως το 1914. Είναι, πράγματι, συγκλονιστικοί οι αγώνες του κατα του Πανσλαβιστού διπλωμάτου Μπόρις Σεραφίμωφ που ήλθε στο Άγιον Όρος ενεργών για τον εκρωσσισμό του. Τον Οκτ. ταυ 1914, και ενώ εγκαταβίωνε στην Μ. Ιβήρων, έφυγε και εγκαταστάθηκε στο αγιοπαυλίτικο κελλί των αγίων Θεοδώρων και έπειτα καθισματάρης στο χιλανδαρινό κελλί «ο Απόστολος Παύλος». Για τρίτη φορά εκλήθη στην αρχιγραμματεία της Ι. Επιστασίας τον Ιούλιο του 1917 και τον επόμενο χρόνο (Ιούλ. 1918) παραιτήθηκε. Ασθένησε από υπερκόπωση και αποσύρθη στην Μ. Δοχειαρίου, από όπου κληθείς αναχώρησε για το Γαλάτσι, μολονότι τα 1920 εκλήθη από την Ι. Κοινότητα να αναλάβει για τέταρτη φορά την αρχιγραμματεία, πρόταση την οποία αρνήθηκε. Επί δωδεκαετία υπηρέτησε πνευματικώς τους ‘Ελληνες στο Γαλάτσι, όπου από δεκαετιών κυριαρχούσαν Επτανήσιοι συμπατριώτες του στην οικονομική ζωή της παραδουνάβιας αυτής πόλεως. Το 1932 εκλήθη για να υπηρετήσει την ιστορική ελληνική κομπανία του Brasov, που έζη τους τελευταίους χρόνους του βίου της, στον περιώνυμο ναό της οποίας, την Αγία Τριάδα, διετέλεσε ο τελευταίος εφημέριος ως το 1938 και κατά πάσα πιθανότητα ανεχώρησε για το Γαλάτσι, όπου απεβίωσε στις 21 Δεκ. του 1940. Κλασσική είναι η φωτογραφία του, όπου εμφανίζεται γηραιός πλέον, έμπροσθεν του ναού της Αγίας Τριάδος. Μανιώδης περί την έρευνα μελέτησε τα αρχεία της ιστορικής αυτής κομπανίας και εξέδωσε το 1937 και το 1938 δυο ακόμη βιβλία για τα οποία μικρός λόγος στην συνέχεια.
Ο Χριστόφορος Κτενάς συνέγραψε περί τις 30 μελέτες, εκ των οποίων οι 17 είχαν ως θέμα τους το Άγιον Όρος, ενώ οι λοιπές αναφέρονταν στην θεολογική επιστήμη. Από τις αγιορείτικες μελέτες του ενδιαφέρον ιδιαίτερο παρουσιάζει η Ιστορία της Μ. Δοχειαρίου, με βάση βυζαντινά έγγραφα, σιγίλλια, χρυσόβουλα και άλλα, μερικά των οποίων είχε δημοσιεύσει και στην ΕΕΒΣ. Πολύτιμοι βοηθοί στην εγγραφή του έργου αυτού ήσαν οι μοναχοί Γοργόνιος και Ιερόθεος.
Από τα πλέον σημαντικά έργα, πάντα στην ίδια αγιορείτικου ενδιαφέροντος κατεύθυνση, ήσαν οι τρεις μελέτες που τύπωσε την πενταετία 1925-1930, διάστημα κατά το οποίο ήταν εφημέριος της Ελληνικής Αδελφότητας στο Γαλάτσι. Το 1925 κυκλοφορήθηκε η μονογραφία του τιτλοφορούμενη Τα εν Αγίω Όρει καθιδρύματα και ο διέπων αυτά οργανισμός, που τυπώθηκε στην Θεσσαλονίκη και το αφιέρωσε στους Έλληνες κελλιώτες, τους οποίους μάλιστα χαρακτηρίζει ακοιμήτους φρουρούς των εθνικών δικαίων κατά του Πανσλαβισμού. Ο Χριστόφορος Κτενάς είχε τον λόγο του γι’ αυτήν την αφιέρωση, γιατί ήθελε, μ’ αυτόν τον τρόπο να στηρίξει τους ‘Ελληνες κελλιώτες που αντιμετώπιζαν, καθώς γράφει, την εχθρότητα των μονών τους και από την άλλη να υπενθυμίσει στην Ι. Κοινότητα, το Πατριαρχείο, την Ελληνική Κυβέρνηση, τον κίνδυνο που διέτρεχε το Άγιον Όρος από τον ρώσσικο επεκτατισμό, εκ της αδιαφορίας, ως γράφει, των προϊσταμένων των μονών. Θαυμάζει ο Χριστόφορος Κτενάς τους κελλιώτες για τον ενάρετο βίο τους, την καλλιτεχνία τους. Και συνέγραψε, καθώς λέγει, το πόνημα αυτό, ενώ εργαζόταν στην Ι. Επιστασία ως αρχιγραμματεύς, συλλέγοντας το υλικό του από τα αρχεία της – άλλωστε η Κύρια ουσία των αγιορειτικών μελετών του στηρίζεται στο πρωτογενές αυτό αρχειακό υλικό. Ο Χριστόφορος Κτενάς είναι άριστος γνώστης των θεσμών, και της ιστορίας του Αγίου Όρους, γι’ αυτό με συνοπτικό, αλλά ουσιαστικό τρόπο, περιγράφει τα σχετικά με τα κελλιά, τα καθίσματα, τους ερημίτες, τους καλυβίτες, τους καβιώτες μοναχούς. Ο Χριστόφορος Κτενάς εκθειάζει το έργο και την αντίσταση των κελλιωτών έναντι των Ρώσσων πανσλαβιστών, που δωροδοκώντας προϊσταμένους μονών, ή και εκμεταλλευόμενοι την άγνοιά τους αγόραζαν καλύβες και κελλιά με σκοπό να κάμουν τα κελλιά σκήτες και ύστερα να μετατρέψουν τις σκήτες σε μονές, και το εγνώριζε αυτό το Οικουμενικό Πατριαρχείο που απαγόρευσε με σιγίλλια προς τις μονές να προχωρούν σε αυτού του είδους τις παράνομες πωλήσεις. Και ως καλός γνώστης του μοναχικού βίου ο Χριστόφορος Κτενάς υπενθύμιζε ότι προ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Ρώσσοι εγκαταβίωναν στις σκήτες και τα κελλιά τρεφόμενοι από τις πλούσιες ρωσσικές ελεημοσύνες, ενώ τώρα προσλαμβάνονται από τις μονές και τα κελλιά για να εργασθούν και να μην πεθάνουν της πείνας. Γράφει πολλά και διάφορα ο Χρ. Κτενάς γι’ αυτούς τους “οινόφλυγες Ρώσσους ρασοφόρους”, ως τους χαρακτηρϊζει και κατηγορεί τους προϊσταμένους των μονών ότι εμπρός στον κίνδυνο που σι Ρώσσοι μετέφεραν, και εξακολουθούν να μεταφέρούν μετά τον Πόλεμο, στο Άγιον Όρος εθελοτυφλούν δωροδοκούμενοι και ότι μόλις την τελευταία στιγμή πρόλαβε το κακό η Μεγάλη Εκκλησία και η Πολιτεία που απέτρεψαν τον εκρωσσισμό του Όρους. Αναφέρει μάλιστα ως παράδειγμα την ανέγερση του πενταόραφου μεγάρου της Αγίας Τριάδος στις Καρυές από τους Ρώσσους, όπου, ενώ όλοι σιωπούσαν, οι μόνοι που αντέδρασαν ήσαν οι Έλληνες κελλιώτες, στους οποίους απαγορεύονταν η ανέγερση ναών μετά τρούλλων. Γράφοντας για τα ερημητήρια ή ησυχαστήρια, όπου οι μοναχοί διαιτώνται από την ξυλογλυπτική και άλλα εργόχειρα, ασκούμενοι υπερβολικώς στην προσευχή, έχουν και τους Ρώσσους που τρέφονται δωρεάν και δεν ανταποκρίνονται ποσώς στον ερημικόν τους προορισμόν, ενεργούντες ως όργανα της ρωσσικής πολιτικής. Γράφει, ωσαύτως, ο Χρ. Κτενάς για τις σκήτες που ιδρύθηκαν τον 18ο αι. (του Προφήτου Ηλιού, του Αγίου Αντωνίου – το γνωστό Σεράγι – Λάκκού και τον Τιμίου Προδρόμου κ.ά.), που πωλήθηκαν απο Έλληνες σε ξένους και με την ανοχή των προϊσταμένων έγιναν σκήτες κοινόβιες οικούμενες από «μουζίκους ρασοφόρους», που μετέβαλαν τις σκήτες σε ρωσσικούς στρατώνες. Και θυμίζει ο Χρ. Κτενάς τον τρόπο που περιέπεσε η Μ. Παντελεήμονος σε ρωσσικά χέρια. Στο κεφ. περί Οργανισμού των Καθιδρυμάτων αναλύει την έριδα κελλιών και μονών εξαιτίας της καταβολής του λεγομένου τριμεριδίου, των πρώτων στις δεύτερες, καθότι η ζήτηση των κελλιών από τους Ρώσσους πολλαπλασίασε την τιμή των κελλιών με αποτέλεσμα να αδυνατούν οι κελλιώτες να πληρώνουν υπέρογκα ποσά στις μονές, και έτσι οι μοναχοί αναγκάζονταν να εγκαταλείπουν τα κελλιά που περιέρχονταν στις κυρίαρχες μονές, οι οποίες στην συνέχεια τα πωλούσαν σε υψηλές τιμές στους Ρώσσους. Γι’ αυτά, κατήγγειλε ο Κτενάς τις μονές ως δωροδοκούμενες από Ρώσσους για να πετύχούν την αύξηση του τρεμεριδίου και επομένως οι κελλιώτες να εγκαταλείπουν τα κελλιά τους. Το ζήτημα έλυσε ο Ιωακείμ Γ’ που προστάτεψε τούς κελλιώτες και απονέμει τον δίκαιο έπαινο ο Χρ. Κτενάς στο Πατριαρχείο που με τις παρεμβάσεις του έσωσε τα κελλιά και μαζί και το Άγιον Όρος “από τας χείρας χρυσοφόρων Ρώσσων” , που θα έκαμναν τις σκήτες μονές. Ο Χρ. Κτενάς στον αγώνα του αυτόν, σημειωτέον ότι ήταν η εποχή του Μακεδονικού Αγώνα και μεταξύ των άλλων παραγόντων που δρούσαν στην Αθήνα ήταν και ο Νεοκλής Καζάζης με τον οποίο συνεργαζόταν και που με το περιοδικό του Ελληνισμός, αγωνιζόταν για τα εθνικά δίκαια. Στο περιοδικό αυτό τα έτη 1899, 1900, 1901, 1914, 1915 ο Κτενάς δημοσίευσε θέματα αφορώντα στους κατακτητικούς επί του Αγίου Όρους σκοπούς των Ρώσσων. Ο ανώνυμος στο άρθρο του Αναγραφή των Γραμματέων, ό.π., 510-511 σημειώνει τα τεύχη του Ελληισμού, όπού ο Χριστόφορος δημοσίευσε επ’ αυτού μελέτες καθώς και αυτές που δημοσίευσε στο περιοδ. Γρηγόριος ο Παλαμάς.
Τρία χρόνια αργότερα το 1928 ο Χρ. Κτενάς, ευρισκόμενος, ακόμη, στο Γαλάτσι, εφημέριος των αυτόθι Ελλήνων, συνέγραψε το: Τα Τράμματα εν Αγίω Όρει και η Μεγαλη τον Χριστού Εκκλησία. Οι καταδιωγμοί των λογίων αγιορειτών και το βασιλεύον εκεί παχύ και ερεβώδες σκότος, Αθήνα 1928. Ο τίτλος του προδιαθέτει τα του περιεχομένου του, όπου πριν μιλήσει για τις διώξεις των αγιορειτών λογίων, επιτίθεται, αττροκαλύπτως είναι αλήθεια, κατά του γνωστού, και συναδέλφου του στην Μ. Ιβήρων Ιωακείμ του Ιβηρίτου, που στο έργο του Αγιορειτική Πολιτεία, Θεσ/νίκη 1921, κατηγόρησε ευθέως το Οικουμενικόν Πατριαρχείον “ως υποκρύπτον σκοπόν τινά και οπισθοβουλίαν πατριαρχικήν”, όταν αυτό ζήτησε, ή συνέστησε στις μονές να στείλουν ένα νέο μοναχό για σπουδές στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Την υπόδειξη αυτή τον Πατριαρχείου, ο Ιωακείμ Ιβηρίτης χαρακτήρισε πατριαρχικήν οπισθοβουλίαν, και έδωσε στον Χρ. Κτενά την αφορμή να τον χαρακτηρίσει «αφιλόστοργον και ανιστόρητον» έναντι τον Πατριαρχείου. Αμφότεροι, ως Ιβηρίτες, είχαν και τις φιλοδοξίες τους, στην διοίκηση της Μ. Ιβήρων. Και δεν ήταν μόνον ο Ιωακείμ ο Ιβηρίτης, προς τον οποίον έστρεφε τα βέλη του ο Χρ. Κτενάς, αλλά και οι λοιποί προϊστάμενοι των μονών, οι οποίοι, κατ’ αυτόν, αρνήθηκαν να στείλούν μοναχούς στην Χάλκη, φοβούμενοι μήπως αυτοί επιστρέφοντες, και με άρτια, πλέον μόρφωση τους ανατρέψουν και αναλάβουν την διοίκηση των μονών. Και απορεί ο Χρ. Κτενάς, βάλλων κατά τον Ιωακείμ Ιβηρίτον, πως αυτός που γνωρίζει τα αρχεία της Μ. Ιβήρων, αποσιωπά τις μεγάλες ευεργεσίες του Πατριαρχείου προς την Μονή τους έσχατους αιώνες με αποκορύφωμα την περίοδο του 1821, όταν κυριολεκτικώς με τις θυσίες του έσωσε την Ιβήρων από την χρεοκοπία. Και του υπενθυμίζει, του Ιωακείμ, ότι από τέτοιου είδους λάθη και συμφέροντα η Μονή Παντελεήμονος περιήλθε στους Ρώασους, όπως συνέβη και με τις τέσσερις σκήτες Προφήτου Ηλιού, Σεραγιού, Λάκκου και Τιμίου Προδρόμου που και αυτές περιήλθαν στους ξένους. Και όχι μόνον αυτές αλλά και η Καψάλα (το κελλί δηλ. του Αγίου Βασιλείου) και το κελλί των Αγίων Αναργύρων της Εσφιγμένου και το κακό θα μεγάλωνε, αν η Μ. Εκκλησία δεν παρενέβαινε για να συγκρατήσει τα αντεθνικά ταύτα άθλα των αγιορειτών προϊσταμένων. Τον ίδιο κίνδυνο διέτρεξε και η Μ. Κοντλουμουσίου που σώθηκε το 1860 από την βουλιμία των ξένων, χάρη στην Μ. Εκκλησία και τον Μελέτιο τον ανακαινιστή της. Και αφού έκλεισε την πολεμική του κατά του Ιωακείμ Ιβηρίτη και τον έπαινο για το Πατριαρχειο, άρχισε να γράφει για τα Γράμματα στο Άγιον Όρος υποστηρίζοντας εν αρχή ότι ουδεμία και ουδέποτε συνέστη εν Αγίω Όρει σχολή μέχρι του 1743, οπότε ιδρύθηκε η Αθωνιάς με τον περιώνυμο Ευγένιο Βούλγαρι. Και ευρίσκει την ευκαιρία να κατηγορήσει τοις δημοτικιστές και τους πολιτικούς που συσπειρώθηκαν «περί τους Γλυξβούργους» και έγιναν αίτιοι εθνικών συμφορών. Είπαμε ότι ο ίδιος ήταν, κατά δήλωσή του, βενιζελικός. Σαφής αναφορά στην Μικρασιατική Καταστροφή. Και αφού έκλεισε η Αθωνιάς, νέα προσπάθεια επανιδρύσεώς της στις Καρυές τώρα, την οποία επανίδρυση εβράδυνε η ακηδία και η υπονόμευσή της εκ μέρους των προϊσταμένων των μονών. Από το 1800 που άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες και έφθασε ο Απρίλιος του 1545, οπότε άνοιξε τις πύλες της χάρη και στην γενναιόδωρη βοήθεια του εθνικού ευεργέτη Ζώη Καπλάνη των Τσούρικωφ και της Μαρίας Κεσσέλεβα (τους οποίους αγνοώ) αλλά και του πατρός Ανατολίου Ζωγραφίτη και του πρώην Πατρών Νικηφόρου Καλογερά. Στο επόμενο κεφάλαιο ο Χρ. Κτενάς, άριστος κατά πάντα γνώστης των αγιορειτικών θεμάτων, παλαιών και νέων, καταγράφει με πάσα λεπτομέρεια τους αγιορείτες λογίους που με τον ένα ή τον άλλον τρόπον κατεδιώχθηκαν είτε από τους προϊσταμένους των μονών τους είτε από διάφορες καλογερικές φατρίες. Μεταξύ των πάρα πολλών μνημονεύουμε ως διωχθέντες τους πολύ γνωστούς μοναχούς Σπυρίδωνα Καμπανάο και Ευλόγιο Κουρίλα, τους Λαυρεώτες. Δεν χάνει βεβαίως την ευκαιρία να κατηγορήσει τους διώκτας όλων αυτών των λογίων ττροϊσταμένους των μονών ως υπεύθυνους για τον ρωσσικό επεκτατισμό στο Άγιον Όρος. Και ευρίσκει και πάλιν την ευκαιρία να υποστηρίξει τους λογίους των σκητών, των κελλιών και των ησυχαστηρίων και να επαινέσει το κελλιωτικό καθεστώς. Στα παράρτημα του βιβλίου αυτού ο Χρ. Κτενάς παραθέτει την Απολογία του Ευγενίου Βουλγάρεως, τον Διοργανισμό της Αθωνιάδος κ.ά.
Η τριλογία αυτή του Γαλατσίου ταυ Χρ. Κτενά, κλείνει με το βιβλίο του Η Σύγχρονος Αθωνιάς Σχολή και οι εν αυτή διδάξαντες από το 1845-1916. Ο ίδιος εγνώριξε την Αθωνιάδα, στην οποία την διετία 1901-1903 διετέλεσε σχολάρχης και ήταν δεινός ερευνητής των αρχείων της Ι. Επιστασίας και της Μ. Ιβήρων, της Μ. Δοχειαρίου και ολιγώτερον εικάζω της Μ. Κουτλουμουσίου. Και αρχικώς κατά την προσφιλή συνήθειά του, η επίθεσή του κατά των προϊσταμένων των μονών, αλλά και η αφοσίωσή του προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο μάλιστα, λόγω και των συγκυριών της εποχής, ήταν το 1832, απείλησε τους τότε ιθύνοντας το Όρος ότι θα αποστείλει ανθρώπους του για την διοίκησή του. Επαινεί, ωσαύτως, τον σχολάρχη Νικηφόρο Γλυκά για τους αγώνες του στην Ρωσσία και τις παραδουνάβιες ηγεμονίες προς διασφάλιση των εκεί εθνικών περιουσιών. Από τους άλλους διδάξαντες εκτιμά τον αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο ΧηΔανιήλ Διονυσιάτη, τον Σπ. Καμπανάο, τον Νίκανδρο τον Θάσιο, τον Χριστόφορο Προδρομίτη και κατά την συνήθειά του ανοίγει μεγάλες παρενθέσεις – εδώ προκειμένου να μιλήσει για τον αφοσιωμένα φίλο του τον Κωνσταντινουπολίτη Σοφοκλή Αβραάμ Χονδαβερδόγλου – Θεόδοτο, γενέτειρα τον οποίου είναι τα Τύανα της Καππαδοκίας, για τα οποία ο σοφάς Χρ. Κτενάς γράφει τα ιστορικά τους. Άλλοι επιφανείς διδάξαντες, μεταξύ των άλλων, οι πολυ γνωστοί Δανιήλ Μάγνης, Βαρθαλομαίος Κουτλουμουσιανός κ.ά. Το βιβλίο αυτά κλείνει με κρίσεις λογίων της εποχής του επί του προηγούμενου βιβλίου του Τα Γράμματα εν Αγίω Όρει. Μεταξύ αυτών οι καθηγ. Αμ. Αλιβιζάτος, Φαίδων Κουκουλές, Κ. Ράλλης, Χαρ. Χαριτωνίδης, ο ακαδημ. Δημ. Καμπούρογλου, ο Πατριάρχης Βασίλειος, κελλιώτες, σι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης Ταχυδρόμος, Μακεδονία, Νέα Αλήθεια, Φως. Σειρά ύστερα έχουν στην κριτική του οι μητροπολίτες που απαξίωσαν να του απαντήσουν.
Από τα λοιπά έργα του, όπως είπαμε είναι περίπου τριάντα, μικρές και μεγάλες μονογραφίες και δημοσιεύσεις με μορφή άρθρων, άξιες αναφοράς είναι δύο μονογραφίες του, που συνιστούν και το κύκνειυ άσμα του, αφού εξεδόθησαν τρία και δύο έτη προ του θανάτου του το 1940. Και οι δύο είναι προϊόντα της ερεύνης του στα αρχεία της εμπορικής κομπανίας του Brasov, μολονότι ο ίδιος βρισκόταν σε προχωρημένη ηλικία. Και οι δύο αυτές μονογραφίες του είναι πολύτιμες για την ιστορία της κομπανίας – κοινότητας του Brasov. Το δηλώνουν, άλλωστε, και οι τίτλοι τους: Λεύκωμα της εν Στεφανουπόλει Εθνικής Ελληνικής Εκκλησίας της Αγίας Τριάδος επί τη εκατοπεντηκονταετηρίδι αυτής 1787-1937, Βουκουρέστι, 1937 και Αι επιγραφαί και οι αφριερωταί των εν Στεφανουπόλει ορθοδόξου ελληνικής Εκκλησίας της Αγίας Τριάδος, Βουκουρέστι, 1938, όπου Στεφανούπολις, εννοείται το Brasov, του οποίου άλλη ονομασία είναι Krondstand.
Ο Χριστόφορος Κτενάς βρέθηκε σε οικείο αγιειρείτικο περιβάλλον εκ της μακράς παραδόσεως που είχε η κομπανία του Brasov με την Μ. Ξηροποτάμου με την οποία από τον Φεβρ. τον 1752 είχε υπογράψει συμφωνητικόν να στέλνει η Μονή μοναχούς της ως εφημερίους και πνευματικούς, όπερ και έπραττε η μονή, με ελάχιστες εξαιρέσεις μοναχών που προέρχονταν από άλλες μονές της Ελληνικής Ανατολής.
Τεκμήριον της αγάπης τον Χρ. Κτενά προς την Κομπανία είναι η σύνταξη υπό τον ίδιο Κανονισμού της εν Βρασοβώ Ελληνικής Κοινότητος (1932). Απεβίωσε μακριά από το αγαπημένο τον Άγιον Όρος και η νεκρώσιμη ακολουθία τελέστηκε στον προσωρινό μητροπολιτικό ναό τον Προφήτη Ηλία από τον επίσκοπο Κάτω Δουνάβεως Κοσμά με την συνοδεία Ελλήνων και Ρουμάνων κληρικών.
Ο Χρ. Κτενάς τελικώς υπήρξε όντως εκ των πολυγραφωτάτων λογίων μαχητής υπέρ του Πατριαρχείου, βαθύς γνωστής των αρχείων τον Αγίου Όρους, υπέρμαχος των εθνικών δικαίων. Μειονέκτημά του η δριμεία κριτική κατά των ιδεολογικών (θεολογικώς και αγιορειτικώς) αντιπάλων του. Αιωνία η μνήμη του!
*Τα κείμενα αποτελούν απόψεις του υπογράφοντος και όχι απαραίτητα και της εκπομπής.

π. Ανδρέας Κονάνος: ''Κύριε καθάρισε τις σκέψεις μου...'' (ΦΩΤΟ)

Ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Ανδρέας Κονάνος ήταν ο ομιλητής της 7ης ημέρας των πολυήμερων ενοριακών εορταστικών εκδηλώσεων “ΔΗΜΗΤΡΙΑ 2017”, που πραγματοποιούνται για 21ο χρόνο με μεγάλη επιτυχία στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου Δήμου Αγίου Δημητρίου.

Ο π. Ανδρέας, μπροστά σε εκατοντάδες πιστών, που κυριολεκτικά είχαν κατακλύσει τον Ιερό Ναό, ανέπτυξε το θέμα:" Κύριε καθάρισε τις σκέψεις μου...".

Με το μοναδικό γλαφυρό του ύφος και τον απλό μεν μεστό δε θεολογικών νοημάτων λόγο του, προσέφερε στους πιστούς αμέτρητα ερεθίσματα αυτογνωσίας και πνευματικής εγρήγορσης.

Μεταξύ των άλλων ο π. Ανδρέας είπε: “Ό,τι σκέφτεσαι, σε καθορίζει…, ό,τι σκέφτεσαι, σε επηρεάζει… Λογισμούς έχουμε όλοι. Δεν είμαστε οι σκέψεις μας, αλλά οι σκέψεις, που εμείς αναλόγως χειριζόμαστε.

Οι λογισμοί όταν κάνουν κατάληψη μέσα μας τότε τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Όποιος είναι ήρεμος στο μυαλό αγγίζει τον Θεό”.
Για τις ανθρώπινες ψυχές που έχουν κλίση στο μοναχισμό είπε χαρακτηρίστηκα: “Όποιος δεν είναι εντάξει μέσα του και στο πιο Άγιο Μοναστήρι να πάει δε θα βρει ησυχία”.

Στη συνέχεια ο ομιλητής αναφέρθηκε στην ειρήνη λέγοντας: “Γι’ αυτό οι ιερές ακολουθίες στην Εκκλησία μας ξεκινούν με την αίτηση της ειρήνης “ εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν”. Αυτή την ειρήνη πρέπει να αναζητούμε”.

Σε άλλο σημείο είπε: “ Οι ενοχές θεραπεύονται με την εξομολόγηση. Να μάθουμε να λέμε πάντα ευχαριστώ για το κάθε τι. Με το ευχαριστώ θεραπεύονται οι λογισμοί, αλλιώς με την αχαριστία μολύνονται”.

Μετά την ομιλία, που έγινε στις 7.00μμ εντός του Ιερού Ναού, πραγματοποιήθηκε το καθιερωμένο “Ενοριακό Αρχονταρίκι”, στον ισόγειο χώρο του Ιερού Ναού, στο οποίο δημιουργήθηκε το αδιαχώρητο.

Απαντώντας στις πολλές και ενδιαφέρουσες ερωτήσεις των πιστών, ο π. Ανδρέας κατέληξε: ''Ο Χριστός είπε ουέ ημίν γραμματείς και φαρισαίοι υποκριτές. Δεν είπε ουέ υμίν πόρνες και τελώνες. Την υποκρισία καυτηρίασε την δε μετάνοια επαίνεσε. Ας απαντήσει ο κάθε σύζυγος στην ερώτηση: Τη ζωή της γυναίκας σου την κάνεις εύκολη ή δύσκολη; Το αντίστοιχο ερώτημα ισχύει και για την γυναίκα. Όταν είσαι ερωτευμένος με τον Χριστό και με την πίστη σου, τότε δεν ασχολείσαι με τα λάθη των άλλων και δεν κατακρίνεις κανέναν. Δεν αλλάζει ο κόσμος με διαμαρτυρίες. Θα αλλάξει μέσα από την αγιότητα, που είναι η νέκρωση-σταύρωση του κακού εαυτού μας και η ανάσταση του νέου εν Χριστώ ανθρώπου.''

Η 7η ημέρα “ΔΗΜΗΤΡΙΑ 2017”, ολοκληρώθηκε με την Κατανυκτική Αγρυπνία, στην οποία λειτουργός ήταν ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Πορφύριος Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Λαφυστίου Λεβαδείας. 

Έψαλε ο βυζαντινός χορός "Αντιφωνικόν Μέλος, υπό τη διεύθυνση του Πρωτοψάλτου κ. Γεωργίου Καμαριάρη.

Όταν οι θλίψεις κρύβουν ευλογίες και δώρα

π. Ανδρέας Κονάνος - Όταν οι θλίψεις κρύβουν ευλογίες και δώρα...

Όλα μπορούν να βγουν σε καλό και σε ωφέλειά μας.

Πονά η θλίψη, μα ωφελεί την ψυχή.

Τίποτε δεν μπορεί να σε βλάψει ουσιαστικά.

Εμπόδια, θλίψεις, προβλήματα: όλα μας ωθούν σε ωρίμανση και πνευματική πρόοδο.

Ο Θεός, σε όλα αυτά, είναι υποστηρικτικός.

Βοηθά, αγαπά, στηρίζει, είναι με το μέρος μας.

Δεν τιμωρεί ο ίδιος.

Δεν θέλει να μας αποτρέψει απ’ την επιτυχία, ούτε να μας γεμίσει ενοχές, τύψεις.

Ούτε σκοπός Του είναι να φρενάρει τη χαρά μας.

Είναι μαζί μας. Είναι υπέρ της χαράς μας.

Με τρόπο ¨σκληρό¨ μερικές φορές.

Αυτή η σκληρότητα της ζωής όμως, παρόλο που πονά, ανοίγει την καρδιά μας.

Μέσα απ’ τις δοκιμασίες πλαταίνουμε.

Όταν πονάς να σκέφτεσαι: ¨τώρα που πονώ, φεύγει το παλιό, έρχεται το καινούργιο¨.

Για να γίνει η αλλαγή όμως, θέλει και μια σχετική αναστάτωση.

Γεγονότα δυναμικά, επώδυνα, τραγικά, οδηγούν σε αγιότητα, κι εσωτερική ανάπτυξη και άνθιση.

Αρκεί να αφήνεσαι στο θέλημα του Θεού και να ρέεις, όπως το νερό στο ποτάμι.

Αν πηγαίνεις κόντρα, πονάς πολύ και υποφέρεις περισσότερο.

Κι αρκεί να πιστεύεις θερμά και ζωντανά.

Πιστεύω θα πει να βλέπω το Φως του Χριστού παντού, και όχι το σκοτάδι.

Να ελπίζω στη χαρά, στην επιτυχία, στην ευλογία.

Μη σκέφτεσαι απαισιόδοξα ποτέ!!

Άφημα, και πίστη:

οι δύο τρόποι να βγει κάτι καλό.

Τώρα πονάς.

Μα σε λίγο, θα δεις ευνοϊκές εξελίξεις.

Για σένα και τους άλλους γύρω σου.

Για όλους μας.

Μη λυγίζεις.

Δυνάμωσε την ψυχή σου.

Θέλει διαρκή εξάσκηση αυτή η στάση ζωής, καθότι είμαστε συνηθισμένοι να εστιάζουμε στη μαυρίλα και το σκοτάδι.

Έχε μάτια να βλέπεις το Φως παντού.

Ηχητική επεξεργασία, μουσική επένδυση: ο μουσικοσυνθέτης και ιεροψάλτης, Βασίλης Χατζηνικολάου

π. Ανδρέας Κονάνος - Κάνε και εσύ παράκληση στην Παναγία σήμερα!

Αν εσύ τούτη τη στιγμή εκπέμψεις μια προσευχή κι εγώ μια άλλη και οι χιλιάδες ακόμα που σ' όλο τον κόσμο διαβάζουν αυτά τα λόγια βγάλουμε μια προσευχή, πλουτίζουμε τη γη. 

«Γέμισε μ' αγγέλους τούτη τη νυχτιά» έλεγε ένα τραγούδι που τραγουδούσαμε μικρά παιδιά στο κατηχητικό. «Κύριε, γέμισε αγγέλους τη νύχτα μας. Στείλε αγγέλους».

Από έναν άγγελο να στείλουμε όλοι στη γη. Μόνο μια παράκληση να κάνουμε στην Παναγία όλοι, σκέφτεσαι πόσες παρακλήσεις θα ακουστούν σήμερα; Κάνε σήμερα μία παράκληση στην Παναγία, σε παρακαλώ. Οχι ότι δεν κάνεις. Κάνεις. Το ξέρω. Μα εσύ ίσως δεν κάνεις. Ή δεν έκανες χθες, ενώ συνήθως κάνεις. Μα ξέχασες. Να κάνουμε σήμερα όλοι την παράκληση στην Παναγία. Ετσι, για ν' ακουστεί χιλιάδες φορές η παράκληση της Παναγίας. Διαβάζεις αυτό το άρθρο. Κάτι να πληρώσεις κι εσύ. Λεφτά δεν δίνεις, γιατί είναι δωρεάν. Ολα δωρεάν. Ολα εύκολα. Λοιπόν, δεν διαβάζεις το άρθρο δωρεάν. Θα 'χει ένα τίμημα. Και το τίμημα δεν θα είναι χρήματα. (Αν και τα χρήματα είναι πιο εύκολα απ' το να κάνεις προσευχή. Είναι πιο δύσκολο να κάνεις την παράκληση σήμερα παρά να πεις: «Πάτερ, πάρε τρία ευρώ, πάρε πέντε ευρώ».) Είναι δύσκολη η προσευχή. Διότι πρέπει να κλειστείς, να συμμαζέψεις το μυαλό σου, ν' ανεβάσεις την καρδιά σου στον Θεό, να αγγίξεις τα πόδια της Παναγίας μας και να Την παρακαλέσεις. Και να συγκεντρώσεις το μυαλό σου στη γαλήνη. Και ν' αναζητήσεις παρηγοριά απ' την Παναγία. Στοργή. Βοήθεια. Μην το ξεχάσεις αυτό. Σ' το λέω σοβαρά, όχι σαν σχήμα λόγου. Σήμερα να κάνεις μια παράκληση. Κι αν δεν ξέρεις να ψέλνεις, θα την κάνεις διαβαστά. Τα τροπάρια της Παναγίας μόνο.

Κι εσύ, φίλη μου καλή, μη στενοχωριέσαι. Αναφέρομαι τώρα σε μια κοπέλα που μου 'λεγε τις στενοχώριες της για τα μαθήματα της σχολής της και για το σπίτι της, που έχει πολλή καταπίεση. Μη στενοχωριέσαι σε βαθμό που να διαλύεσαι. Εντάξει, έχεις προβλήματα. Μα κοίτα μπροστά. Και σκέψου τη δική σου τη ζωή. Αυτή θα την κάνεις όμορφη, όπως τη θες εσύ. Και σεβάσου τους γονείς που σου 'δωσε ο Θεός. Για κάποιον καλό σκοπό έγινε όλο αυτό. Γιατί και ο άντρας που μεθαύριο θα παντρευτείς μπορεί κι αυτός να 'χει μια δυσκολία στον χαρακτήρα που να σου θυμίζει λίγο τον πατέρα σου, τη μάνα σου και, γενικά, το σπίτι όπου μεγαλώνεις. Τώρα θα 'χεις μάθει λίγο να αντιμετωπίζεις χαρακτήρες. Ετσι ωριμάζουμε, έτσι δυναμώνουμε. Αρκεί να μη διαλυθεί η ψυχή μας. Να μην καταρρακωθεί. Κατά τα άλλα, δεν υπάρχει και κανείς που δεν πέρασε χτυπήματα στη ζωή.

Ολοι κάπου πόνεσαν και κάπου ταλαιπωρήθηκαν. Απόλυτα ευτυχισμένη οικογένεια και απόλυτα ευτυχισμένη ζωή, όλα ρόδινα κι όλα τέλεια, ε, δεν ξέρω αν έχει ζήσει και κανείς. Ολοι περνάμε διάφορα. Το θέμα είναι να μπορούμε να τα σκεφτόμαστε, να τα συζητάμε, να τα κοιτάμε κατάματα. Η λύση δεν είναι να τα κρύβουμε, να τα σκεπάζουμε ή να τα βάζουμε κάτω απ' το χαλί. Αλλά να τα βλέπουμε με επίγνωση. Να παραδέχεσαι ότι νιώθεις φοβισμένος, ανασφαλής, προδομένος, μόνος, αβοήθητος, πολύ αγχωμένος για το μέλλον. Ολα αυτά να τα λες. Να τα συζητάς στην προσευχή σου με τον Θεό. Να τα εμπιστεύεσαι στον πνευματικό σου πατέρα που σε καθοδηγεί στη ζωή. Θα σε καταλάβει, διότι κι αυτός βαδίζει τον δικό του, προσωπικό αγώνα.

Και πορευόμαστε. Δεν υπάρχει άνθρωπος χωρίς να περνάει κι αυτός ένα προβληματάκι, μικρό ή μεγάλο. Εγώ, τουλάχιστον, έτσι καταλαβαίνω τα πράγματα. Και δεν σ' τα λέω για να σε χαλαρώσω ή να σου δώσω ψεύτικες ελπίδες. Λέω απλά αλήθειες. Η αλήθεια είναι όμως χαλαρωτική. Κι είναι σημαντικό να κάνεις κάτι χαλαρά και ήρεμα στη ζωή, και όχι πιεσμένα.

Ορθόδοξη Αλήθεια

Αναρτήθηκε από paraklisi στις 19.4.17

π. Ανδρέας Κονάνος: Ο αιώνιος πόλεμος των πρέπει

---

---

 π. Ανδρέας Κονάνος: Μια ημέρα στο σχολείο όπου δίδασκα είχαμε θεία λειτουργία. Την παραμονή μου λέει ένα παιδί της τρίτης λυκείου:

«Πάτερ, εγώ δεν θα ‘ρθω αύριο στη λειτουργία, γιατί θα βγω με μια φιλενάδα μου το πρωί, να πάμε να πιούμε καφέ.
Είναι η μόνη ευκαιρία που ‘χουμε, πάτερ. Όλη την εβδομάδα δεν μπορούμε να ειδωθούμε και θέλω να πιω καφέ με τη φίλη μου».
Εκείνη την ώρα, αυτομάτως, μου ήρθαν στο μυαλό όλα αυτά που πρέπει να πω ως ιερέας.
Ακου όμως τι σκέφτηκα ταυτόχρονα: Αυτά που πρέπει να πεις άραγε είναι αυτά που θέλει κι ο Θεός; Γιατί αυτό το πρέπει είναι το πρέπει που διαμορφώθηκε μέσα μου απ’ την εκπαίδευση και την κεκτημένη ταχύτητα που έχω αποκτήσει στη ζωή. Δηλαδή, διδασκαλίες, κηρύγματα, μαλώματα, διορθώσεις και παρατηρήσεις των άλλων. Αυτά είναι τα πρέπει που ήξερα εδώ και δεκαετίες. Αυτά τα πρέπει εφάρμοζα πάντα. Και λέω: «Θεέ μου, άραγε έτσι θες να φερθώ; Να πω, δηλαδή, “αυτό που κάνεις, παιδί μου, είναι αμαρτία, δεν πρέπει να γυρνάς με τη φιλενάδα ούτε να έχεις φιλενάδα ούτε να πηγαίνεις να πίνεις καφέ”;»
Και λέω μέσα μου: «Καλά, αυτό το παιδί με ξέρει εδώ και τρία χρόνια». Ηταν τρίτη λυκείου. Με ήξερε από την πρώτη λυκείου. «Εχει νόημα να του πω ότι αυτό που κάνει τον βγάζει απ’ τα διαβάσματά του κι είναι επικίνδυνο; Μα αυτό το ξέρει. Δεν το ξέρει; Κι αν του πω να μην πάει, μήπως δεν θα πάει; Θα πάει».
Μια άλλη σκέψη μού έλεγε: «Ναι, αλλά, αν το πεις, εσύ τουλάχιστον θα ‘σαι εντάξει». Δηλαδή, εγώ θα ‘μαι ένας καθωσπρέπει παπάς, που δεν θα τσαλακώσω καθόλου την προσωπικότητά μου. Κι έτσι, αν το μάθουν και οι γονείς του, θα πούνε: «Μπράβο, αυστηρός, σωστός ο ιερέας. Είπε το σωστό». Μα το σωστό το ξέρει το ίδιο το παιδί. Αν όμως δεν πω κάτι αυστηρό, ως ιερέας, μήπως του δίνω το μήνυμα ότι πράττει σωστά και άρα το σπρώχνω στον κατήφορο; Μα δεν του είπα ότι αυτό που κάνεις είναι το τέλειο. Πόλεμος γινόταν μέσα μου.
«Τελικά, θέλω τον εαυτό μου να κρατήσω, ώστε να μη λερωθούν η βιτρίνα κι η εικόνα μου, ή θέλω να βοηθήσω αυτό το παιδί; Θεέ μου, φώτισέ με» είπα μέσα μου.
Και εκείνη την ώρα μου ‘ρθε μια απάντηση. «Α, μάλιστα, θα βγείτε» του λέω. «Να περάσετε πολύ καλά εύχομαι. Και να πεις και στη φίλη σου χαιρετίσματα από μένα. Και πες της: “Μου ‘πε ο πνευματικός μου τις ευχές του και για σένα και για μένα, και μας ευχήθηκε να περάσουμε καλά αυτό το πρωινό που θα πιούμε καφέ”». «Να της πω χαιρετίσματα από εσάς;» «Ναι. Γιατί, κακό είναι;» τον ρωτάω. «Και τι να της πω, δηλαδή;» «Να της πεις χαιρετίσματα». «Εντάξει, θα το κάνω. Λυπάμαι όμως, πάτερ, που δεν μπορώ να ‘ρθω στη λειτουργία». Του απαντώ: «Τι να κάνουμε τώρα; Εντάξει. Αφού έτσι αποφάσισες».
Ερχεται έπειτα από λίγες ημέρες αυτό το παιδί και μου λέει: «Πάτερ, να σας πω. Με ρώτησε αυτή η κοπέλα που…» «Πώς περάσατε;» του λέω. «Προχθές είχατε πάει για καφέ, ε;»
Μου απαντάει: «Ωραία περάσαμε, αλλά, όταν της είπα ότι έχει χαιρετίσματα από εσάς, τα ‘χασε». «Γιατί;» «Γιατί πρώτη φορά μάς στέλνει χαιρετίσματα ένας άνθρωπος της Εκκλησίας ενώ του λέμε ότι πάμε για καφέ την ώρα της λειτουργίας. Η κοπέλα μου συγκινήθηκε την ώρα που της το ‘πα και μου είπε: “Ρώτα τον πού μπορώ να τον βρω”. Θέλει να ‘ρθει να μιλήσει μαζί σας, πάτερ». Κατάλαβες;

Eνας ακόμη χαρισματικός και αγαπημένος κληρικός, γνωστός σε πολλούς για τις ξεχωριστές ομιλίες του και το συγγραφικό του έργο, κόσμησε το πρόγραμμα του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς “ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…”.

 

Πρόκειται για τον Αρχιμανδρίτη Ανδρέα Κονάνο, εφημέριο του Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέα του Δήμου Αγίας Παρασκευής Αττικής. Ο π. Ανδρέας έχει ιδιαίτερα μεγάλη απήχηση στους νέους, ενώ όπου μιλάει, ο χώρος κατακλύζεται από εκατοντάδες ανθρώπους κάθε ηλικίας.
Η συμμετοχή του π. Ανδρέα στο φετινό πρόγραμμα «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…», περιλαμβάνει τρεις ομιλίες. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 11 Οκτωβρίου με θέμα “Ο Χριστός είναι χαρά”, ενώ η επόμενη ομιλία του θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 15 Νοεμβρίου.
Της ομιλίας, στον κατάμεστο Ναό, προηγήθηκε Ιερά Παράκληση προς την Υπεραγία Θεοτόκο τη Βηματάρισσα, την Βατοπαιδινή, αντίγραφο της οποίας φυλάσσεται στο Ναό.

Μπαίνοντας κατευθείαν στο θέμα της ομιλίας του, ο π. Ανδρέας τόνισε ότι είναι μεγάλο πράγμα να έχεις χαρά στη ζωή σου, παρ’ όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζεις.
Έχει χαρά ο χριστιανός, αναρωτήθηκε. Και απαντώντας σημείωσε ότι ο Χριστός μας, αν τον ρωτούσαμε «γιατί ήρθες στον κόσμο αυτό Κύριε, τι θέλεις να μας δώσεις με όλα αυτά που έκανες και είπες, το καταστάλαγμα, το συμπέρασμα, γιατί, τι θέλεις από μας;», θα μας έλεγε «όλα αυτά τα είπα, τα έκανα για να σας δω χαρούμενους στο τέλος. Στο τέλος θέλω να σας βλέπω να γελάτε, να αναπαύεστε, να χαίρεστε. Για να σας βλέπω ευτυχισμένους, να απολαμβάνετε τη ζωή σας. Έτσι θα τιμήσετε τον Θεό.»
Μπορεί να χαίρεται ο άνθρωπος παντού, συνέχισε. Σε όλες τις συνθήκες, η χαρά είναι κατάλληλη απάντηση. Ότι κι αν του συμβεί, επιτρέπεται η ψυχή του να χαίρεται.
Οι θλίψεις είναι εξωτερικές πιέσεις. Η ψυχή του ανθρώπου δεν θλίβεται, αν αυτός δεν θέλει. Εκείνος δίνει δικαίωμα να μπει ο εξωτερικός παράγοντας της δυσκολίας μέσα του. Μπορεί αν θέλει, παρ’ όλα τα προβλήματα του να χαμογελάει.

«Είναι ωραίο να είσαι καλά. Και είναι στο χέρι σου να είσαι καλά. Το να είμαστε καλά είναι ο πυρήνας μας. Η βασική μας κατάσταση στον ψυχισμό μας, εφόσον βαπτιστήκαμε, είναι η χαρά. Στο βάθος μας υπάρχει μια χαρά.
Στην ψυχή υπάρχει το Άγιο Πνεύμα που είναι χαρά, αγαλλίαση, δύναμη. Όταν μας έπλασε ο Θεός είχε χαρά. Όταν οι γονείς μας έσμιξαν για να γεννηθούμε, είχαν χαρά. Είμαστε καρπός του έρωτα, που είναι χαρά.
Πάρε την ευθύνη της χαράς επάνω σου. Γιατί πήγαινε ο κόσμος κοντά στον Χριστό μας; Γιατί ο ίδιος ήταν η ένσαρκη χαρά. Όποιος έχει το Άγιο Πνεύμα έχει χαρά. Βλέπει τη ζωή αισιόδοξα.»
Ό Χριστός όταν αναστήθηκε και είδε τους μαθητές Του και τις Μυροφόρες, είπε «χαίρετε» και αλλού «ειρήνη υμίν». Σας δίνω ειρήνη και χαρά. Αυτό σας αφήνω σαν κληρονομιά τώρα που αναστήθηκα.
Συνεχίζοντας, αναφέρθηκε στους γονείς. Βοηθείστε τα παιδιά σας πως μεγαλώνουν, τόνισε. Δώστε στο κλίμα του σπιτιού σας, τη νότα της πνευματικής ατμόσφαιρας του Χριστού. Να σε βλέπει το παιδί σου να βιώνεις στην πράξη τον Χριστό.
Χαρούμενοι είναι οι άνθρωποι που βλέπουν τη ζωή πνευματικά, είπε ο π. Ανδρέας. Είναι κρίμα να αφήνεις τη ζωή σου χρόνια, να περνάει μέσα στην μελαγχολία, τη μιζέρια και το παράπονο. Να βρεις από πού ξεκινάει το πρόβλημα σου. Τι σου φταίει.
Όταν ο Χριστός λέει κάποιες εντολές, δεν τις λέει για να μας βασανίσει αλλά για να χαρούμε.

 

Και, όπως συμβούλευσε χαρακτηριστικά:
«Σκεφτείτε τα δώρα που έχετε ως τώρα στη ζωή σας για να χαρείτε. Έχετε πολλά πάρει από τον Θεό. Όταν ευχαριστείς τον Θεό, χαίρεσαι. Αν θες να χαρείς, να κοιμάσαι με ευγνωμοσύνη στον Θεό. Αν ευχαριστήσεις γι’ αυτά που έχεις ήδη, έχεις πολλούς λόγους να χαμογελάς και να χαίρεσαι.
Ζήστε επίσης το παρόν. Το παρόν βοηθάει πάρα πολύ να χαίρεσαι, το τώρα. Γιατί άμα πάτε στο παρελθόν θα γεμίσετε ενοχές. Αν πάτε στο μέλλον θα γεμίσετε άγχος.
Ζήσε το τώρα. Αν μετά από δυο ώρες γίνει κάτι θα το αντιμετωπίσουμε. Τα παιδιά δεν έχουν στο μυαλό τους πολύ μέλλον και πολύ παρελθόν. Ζούνε το τώρα. Γι’ αυτό τσακώνονται και μετά από δυο λεπτά αγκαλιάζονται. Δεν θυμούνται τι έγινε.»
Σταχυολογώντας κάποια σημεία της ομιλίας του, σημειώνουμε κάποιες χαρακτηριστικές παραινέσεις του, πριν ολοκληρώσει την ομιλία του:
· Όποιος βγάλει από την ψυχή του το βάρος του, χαίρεται. Να πιστέψετε ότι δικαιούστε την χαρά. Ο Χριστός δεν μας έφερε στη γη για να τιμωρηθούμε. Ο Θεός αγαπάει χωρίς όρους και χωρίς όρια. Και αγαπάει και τους αμαρτωλούς πάρα πολύ.

· Η αμαρτία σου να γίνεται αφορμή μετάνοιας, αλλά όχι αφορμή κατάθλιψης και απελπισίας. Ποτέ ο Θεός δεν έρχεται δίπλα σου για να σου δώσει μία ώθηση στην απελπισία.
· Ο Θεός θέλει να σε βλέπει να χαμογελάς. Και στην πτώση σου να προσπαθείς φιλότιμα, αλλά χωρίς απόγνωση.
· Χαρά έχουν επίσης οι άνθρωποι που δεν έχουν προσκολλήσεις. Όταν κολλάς, ελαττώνεις τις πιθανότητες της χαράς.
· Όπως λένε οι Άγιοι. Γενηθήτω το θέλημα σου. Κύριε πάω όπου με πας για να χαρώ.

Τελειώνοντας επεσήμανε:
«Η χαρά είναι ωκεανός που καλύπτει το ποταμάκι της θλίψης. Μέσα μας υπάρχει μια τεράστια χαρά στον πυρήνα μας, εκεί που είναι η «βαθεία καρδία». Στο βάθος της καρδιάς υπάρχει ο Χριστός. Εκεί, ησυχία. Όπως στον ωκεανό, στο βυθό επικρατεί ησυχία, ομορφιά και γαλήνη, ενώ στην επιφάνεια έχει φουρτούνα.»

Π. Ανδρέας Κονάνος: Όσοι δεν αγαπούν πώς θα σωθούν;

Ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο από τον Π. Ανδρέα Κονάνο για την αγάπη.

Ο Χριστός ήρθε στον κόσμο και δεν έσωσε τον κόσμο. Ο κόσμος συνεχίζει τον δρόμο του.
Ο Χριστός δεν άλλαξε τον κόσμο με το ζόρι. Ξέρει ότι η ευτυχία δεν συμβαίνει με το ζόρι. Είναι θέμα συνεργασίας και κοινής απόφασης. Ο Θεός και το πλάσμα Του. Ο Χριστός, με τη ζωή Του, μου λέει: «Σου δίνω το χέρι Μου· αν θέλεις, κράτα το. Αν σε συγκινεί ένα καρφί που ‘χω στο χέρι Μου, αν μιλά μέσα σου η τρυπημένη Μου παλάμη και μια πληγή αγάπης που ‘χω στο στήθος μου για σένα, έλα. Αν δεν σε συγκινούν όλα αυτά, δεν έχουν νόημα η πίεση, οι απειλές και ο φόβος».
Αυτή η όμορφη φράση του Αγίου Πορφυρίου που βάζει στο στόμα του Χριστού είναι τόσο ελεύθερη. Λέει ο Χριστός: «Δεν βαστάω την κόλαση στο χέρι. Βρε, εγώ σε αγαπάω! Είμαι φίλος σας». Δεν μπορείς να προσελκύσεις κάποιον στον Θεό με τον φόβο της Κόλασης.
Αρα, κάθε φορά που καταπιέζεις, φανερώνεις ότι ακόμη δεν έχεις γνωρίσει τον Θεό και τον Παράδεισό Του. Κάθε φορά που ενοχλείς και πνίγεις, είσαι ακόμη άγευστος της αγάπης του Χριστού. Το πρώτο που σκέφτηκα να σου πω σήμερα είναι αυτό.
Το δεύτερο: Στον Παράδεισο δεν πάνε άνθρωποι που είναι μεν ασκητικοί, εγκρατείς και παρθένοι στο σώμα, αλλά ταυτόχρονα ανέραστοι, άσπλαχνοι και σκληροί. Πρόσεξε τι είπα! Δεν πας στον Παράδεισο επειδή είσαι παρθένος, επειδή είσαι ασκητικός, επειδή είσαι εγκρατής, επειδή είσαι νηστευτής, μα ταυτόχρονα είσαι ανέραστος, άσπλαχνος και σκληρός.
Ανθρωποι που δεν αγαπούν πώς θα σωθούν; Δεν συμπαθούν. Τότε τον Κύριο πώς θα Τον δουν; Δεν συγκινούνται με τον άλλο ούτε συμπονούν. Μα νηστεύουν αυστηρά.
Δεν καταλαβαίνουν τον αδελφό τους ούτε μπαίνουν στην ψυχή του. Μα είναι παρθένοι και εγκρατείς στο κορμί. Τα χάνουν όλα. Τα χαρίσματα αυτά από μόνα τους δεν ωφελούν. Παράδειγμα, η νηστεία. Από μόνη της δεν σε σώζει. Στο Γεροντικό και σε πολλά ασκητικά κείμενα αναφέρεται ότι «νηστευτής είναι ο ίδιος ο διάβολος». Δεν τρώει. Αυτό από μόνο του όμως δεν τον σώζει.
Και ο ίδιος ο Χριστός ονόμασε τις πέντε παρθένες, που δεν είχαν λάδι καλοσύνης μαζί τους, «μωρές» και ανόητες. Ηταν παρθένες. Μα δεν είχαν λάδι, δηλαδή ευσπλαχνία και καλοσύνη. Θα σου πω κάτι που έγινε πρόσφατα. Ελαβα ένα μήνυμα πριν από λίγες εβδομάδες. Μου ‘γραφε κάποιος τον καημό του. Είδα τη φωτογραφία του στο διαδίκτυο, στο facebook. Μια χαρά άνθρωπος. Δεν του έλειπε κάτι, ωραιότατος, νεότατος, με την οικογένειά του, με τα παιδιά του. Και μου γράφει: «Πάτερ, η γυναίκα μου έχει δύο χρόνια να με αγκαλιάσει. Διότι τη μία είναι Σαρακοστή. Την άλλη είναι νηστεία. Την άλλη ζυμώνει πρόσφορα. Την άλλη πάει Εκκλησία. Την άλλη γιορτάζει ο τάδε Αγιος. Την άλλη έχει πονοκέφαλο. Την άλλη είναι κουρασμένη. Την άλλη κάνει προσευχή. Και μ’ όλες αυτές τις δικαιολογίες δεν μ’ αγκαλιάζει ποτέ ούτε ζούμε ως σύζυγοι και ως ζευγάρι. Δεν ζούμε ενωμένοι και αγαπημένοι, με την έννοια τη συζυγική, την ερωτική». Αυτή η γυναίκα, λοιπόν, είναι ασκήτρια μεγάλη. Εγκρατεύεται και αγωνίζεται. Ετσι νομίζει. Στον Παράδεισο όμως θα πάει; Με τέτοια συμπεριφορά, δεν νομίζω.
Αν είσαι κοντά στον Χριστό και γίνεσαι άνθρωπος ανέραστος, κάτι κάνεις λάθος. Κάτι σίγουρα δεν πάει καλά.
Αν είσαι χριστιανός, μα δεν είσαι και άνθρωπος αγαπητικός, ώστε να μπορείς να αγαπήσεις και να αγαπηθείς, να αγκαλιάσεις και να αγκαλιαστείς, να ζεστάνεις την καρδιά του άλλου και τη δική σου, τότε σίγουρα έχεις πρόβλημα.
Από το βιβλίο του π. Ανδρέα Κονάνου: «Ολα του γάμου δύσκολα…» των εκδόσεων Αθως.

Πηγή: simeiakairvn

π. Ανδρέας Κονάνος-«Άσε τον άνεμο, θα σε πάει αυτός»

 — anaxoriti

Αξίζεις. Αξίζεις, επειδή είσαι πλάσμα του Θεού, δημιούργημά Του. Επειδή ο Θεός σ’ αγαπάει και όλος ο ουρανός ασχολείται μαζί σου, σε φροντίζει και σου δίνει σημασία. Ακόμα και αν δε σε πάρει κανένας τηλέφωνο για μια μέρα, ακόμα και αν δε σου μιλήσει κανείς, έχεις μια φοβερή δυναμική μέσα σου. Είσαι ένα πλάσμα που όμοιό του δεν υπάρχει σ’ όλη τη γη. Κανείς δεν είναι σαν κι εσένα, δεν έχει τα γνωρίσματά σου, τα χαρίσματά σου μα και τα προβλήματά σου. Ο Χριστός σ’ αγαπάει και σου δίνει σημασία. Θέλει να σε δυναμώσει. Πώς θα γίνει αυτό; Με τα σκαμπανεβάσματα. Τη μιά στιγμή νιώθεις πως έχεις τον Χριστό και την άλλη Τον χάνεις. Τη μια έρχεται και την άλλη φεύγει. Όπως ακριβώς ένιωσαν και οι μαθητές Του μετά την Ανάσταση, όταν περπάταγαν περίλυποι και χαμένοι στις σκέψεις τους προς Εμμαούς. Μόλις άρχισαν να νιώθουν την καρδιά τους να φλέγεται κι άρχισαν να καταλαβαίνουν τον Κύριο, Εκείνος έφυγε πάλι μακριά τους. Γιατί; Για να τους κάνει πιο δυνατούς. Τους άφησε μόνο τη γλυκιά γεύση στην ψυχή τους, τη θερμότητα, την πίστη και τη δύναμη. Να πιστεύουν, ν’ αγγίζουν και να νιώθουν παρόντα τον αόρατο. Να νιώθουν ότι κρατούν Αυτόν που όλο τους φεύγει, αφήνοντας όμως πίσω Του την ευωδία Του, τη γλυκύτητά Του, το ζήλο και τον πόθο.
Ο Χριστός θέλει να Τον αγαπάμε, χωρίς όμως να νιώθουμε τη βεβαιότητα ότι Τον κρατούμε. Δε θέλει να μας δώσει σιγουριά, αλλά να μας αφήσει σ’ ένα μετέωρο κενό, στο οποίο μπορούμε να κάνουμε τις ωραιότερες πτήσεις, τα ομορφότερα σχέδια στον ουρανό της αγάπης Του, στο πέλαγος της ζωής, αφημένοι στους κυματισμούς Του. Μπορεί να νομίζεις ότι δεν ξέρεις που πας μέσα στο πέλαγος. Τότε, Εκείνος σου λέει: «Άσε τον άνεμο, θα σε πάει αυτός», «Μα δεν έχω πυξίδα. Νιώθω ότι δεν ξέρω τίποτα», «Αφέσου και θα βγει κάτι καλό».

 Από το βιβλίο « Δυνάμωσε την ψυχή σου» – του π. Ανδρέα Κονάνου

π. Ανδρέας Κονάνος: Ο Χριστός είναι η ελευθερία η μεγάλη, το οξυγόνο το απέραντο

Την δεύτερη κατά σειρά ομιλία του με θέμα: «Ο Χριστός είναι οξυγόνο», πραγματοποίησε ο Αρχιμανδρίτης Ανδρέας Κονάνος, εφημέριος του Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέα του Δήμου Αγίας Παρασκευής Αττικής, στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας Πειραιώς, την Τετάρτη 15 Νοεμβρίου.

Η ομιλία δόθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει…» που οργανώνει ο Ιερός Ναός.

Της ομιλίας προηγήθηκε Ιερά Παράκληση προς την Υπεραγία Θεοτόκο την Βηματάρισσα, την Βατοπαιδινή.

Σταχυολογώντας τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα από την ομιλία του π. Ανδρέα, βρισκόμαστε μπροστά στην μεγάλη αλήθεια, όπως την βίωσαν και την βιώνουν οι άνθρωποι ανά τους αιώνες. Ότι δηλαδή, τα πάντα στη ζωή του Χριστού βγάζουν αναπνοή, βγάζουν ζωή.

Το οξυγόνο είναι το αντίθετο του πνίγομαι, του καταπιέζομαι, του δυσκολεύομαι. Αυτό φέρνει μαρασμό στην ψυχή, κούραση στην καρδιά.

Γι’ αυτό κι αν οτιδήποτε μέσα στην Εκκλησία το κάνουμε χωρίς να νιώθουμε το οξυγόνο του Χριστού, θα πει ότι στην πραγματικότητα καταπιεζόμαστε, υπογράμμισε. Και είναι κάτι που ο Χριστός μας δεν το θέλει, γιατί ο ίδιος δεν είναι η καταπίεση, αλλά το οξυγόνο.

«Ο Χριστός αυτήν την αίσθηση έβγαζε γύρω του, ζωή και οξυγόνο. Όποιος ήταν δίπλα στον Χριστό μας, ανέπνεε. Η ψυχή του έπαιρνε βαθιές ανάσες, ηρεμούσε, ξεκουραζόταν. Μπροστά στον Χριστό δεν δυσκολευόσουν, αλλά η καρδιά σου ανέπνεε. Γι’ αυτό και τόσος κόσμος τον ακολουθούσε.

Αναπνοή κοντά στον Χριστό ήταν τα λόγια Του. Μιλούσε με τρόπο που ο κόσμος τον άκουγε και δεν χόρταινε. Πήγαινε ο Χριστός στην έρημο και γέμιζε η έρημος. Μίλαγε ο Χριστός και πέρναγε η ώρα και ο κόσμος ξεχνούσε να φάει.»

Γιατί αυτό που έπαιρνε από τον Χριστό τον χόρταινε, τον ικανοποιούσε, του έδινε χαρά. Έδινε θεραπεία σε αρρώστους και αυτό είναι οξυγόνο της ψυχής. Όταν σε κάνει καλά ο Χριστός από τον πόνο σου, την μελαγχολία σου, την κατάθλιψη σου, η ψυχή σου ανασαίνει, τόνισε ο π.Ανδρέας.

Μην πιέζεις λοιπόν κανέναν, συνέχισε. Κι απόδειξη ότι δεν πιέζεις θα είναι ότι σέβεσαι. Αν σέβεσαι βγάζεις οξυγόνο. Ο άλλος αναπνέει δίπλα σου.

Θα έρθει στον καθένα η ώρα του. Αρκεί να είμαστε αυθεντικοί, αληθινοί, γνήσιοι. Όταν είμαστε γνήσιοι, οι άλλοι θα το καταλάβουν και κάτι μέσα τους θα ξυπνήσει όταν έρθει η ώρα τους.

«Δυστυχώς σήμερα έχουμε γεμίσει από ανθρώπους, συστήματα και θεωρίες τα οποία είναι δήθεν. Δηλαδή προσποίηση, υποκρισία, φαρισαϊσμός. Ψεύτικο φέρσιμο το οποίο δεν βγάζει το οξυγόνο του Χριστού.»

Η επίθεση που κάνει ο Χριστός στην ψυχή μας, είναι μόνο επίθεση αγάπης, ελευθερίας, σεβασμού, τιμής στο πρόσωπο μας.

Ο Χριστός έκανε στην εποχή του αντισυμβατικές πράξεις, όχι συνηθισμένες και άλλαζε τα καθιερωμένα, όπως ότι έκανε θαύματα το Σάββατο.

Εξίσου σημαντικό είναι ότι για να έχεις οξυγόνο, πρέπει να έχεις διάκριση. Να ξέρεις τι θα πεις, πότε θα το πεις, αν θα το πεις.

«Ο Χριστός είναι η ελευθερία η μεγάλη. Είναι το οξυγόνο το απέραντο και πολλοί από εμάς δεν αντέχουμε τόσο πολύ οξυγόνο, θέλουμε και λίγο τη φυλακή μας, το βόλεμα της φυλακής. Θέλουμε το καλούπι μας.

Ο Χριστός δίνει το οξυγόνο του σε εμάς, κυρίως τις στιγμές που φτάνουμε σε οριακά σημεία στη ζωή μας. Κι αυτά είναι οι στιγμές του πόνου. Το οξυγόνο το αισθάνεσαι κυρίως όταν πνίγεσαι.»

Αυτή είναι η απάντηση στο ερώτημα προς τον Θεό: γιατί το επιτρέπεις αυτό. Το επιτρέπει για να λειτουργήσουν τα πνευμόνια μας καλύτερα. Η πίεση στη ζωή είναι για να λειτουργήσουν τα πνευμόνια μας.

Και φτάνοντας στο τέλος της ομιλίας του, στον κατάμεστο από ανθρώπους κάθε ηλικίας, Ναό, σημείωσε:
«Ο Θεός θέλει να βάλει κι άλλο οξυγόνο βαθειά μέσα μας. Μας βοηθάει η ζωή, δια του πόνου, να πάρουμε βαθειά ανάσα. Η αγάπη του Χριστού μας κυνηγάει να μας δώσει το οξυγόνο.

Μη λέμε γιατί. Η απάντηση είναι αυτή. Πονάω για να ανασάνω, πονάω για να κλάψω. Όταν κλαις, αναπνέεις, όταν κλαις, παίρνεις μέσα σου το οξυγόνο του Χριστού.»

Του Σταμάτη Μιχαλακόπουλου / Ι. Ν. Ευαγγελιστρίας Πειραιώς

Την ομιλία του π. Ανδρέου μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ:

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΝΑΝΟΣ

π. Ανδρέας Κονάνος: Μάθε να περιμένεις.

Είδες τι μου’πες; “Θέλω ν’ αλλάξει το παιδί μου. Να το δω, κι ας πεθάνω”. Δεν ξέρω αν θα το δεις αλλαγμένο πριν πεθάνεις. Μπορεί να το δεις αφού πεθάνεις. Μπορεί ο Θεός να θέλει να κάνεις τόση υπομονή, που να μην προλάβεις να το δεις αλλαγμένο όπως το θες εσύ. Αλλά θα το δει ο Κύριος και θα το δεις κι εσύ από κει που θα ‘σαι, στην αιώνια ζωή. Θέλει όμως πολλή υπομονή. Να περιμένεις την απάντηση στην προσευχή που μόλις χθες έκανες. Έκανες χθες προσευχή; Θα περιμένεις. Πότε; Μην ανησυχείς. Όταν το βέλος της προσευχής σου φτάσει την καρδιά τού Θεού και την τρυπήσει και τη ματώσει από αγάπη, τότε θα δεις το αποτέλεσμα. Πότε έριξες το βέλος τής προσευχής; Χτες; Τότε περίμενε. Ταξιδεύει. Καμιά προσευχή δεν πάει χαμένη. Καμία προσευχή δεν μένει αναπάντητη. Θέλει όμως υπομονή. Να περιμένεις.

Περιμένουν μερικοί να δουν αποτέλεσμα την ίδια ώρα. Κάνεις προσευχή τώρα, θέλεις αύριο να δεις αποτέλεσμα. Μπορεί να γίνει κι αυτό. Αλλά όταν πιάσεις το κομποσκοίνι στο χέρι σου μην περιμένεις κι αμέσως τους καρπούς. Πολλοί πάνε στο άγιο Όρος μ’ ένα κομποσκοίνι στο χέρι και θέλουν να δουν το Θεό με μια αγρυπνία που θα κάνουν. Θέλουν να δουν το άκτιστο φως με μιας νύχτας προσευχή. Δεν γίνεται έτσι. Θέλει πολλή υπομονή, θέλει πολλή απαντοχή και να λες “Κύριε, όποτε θες εσύ. Εγώ θα περιμένω. Ὑπομένων, ὑπέμεινα τὸν Κύριον καὶ προσέσχε μοι καὶ εἰσήκουσε τῆς δεήσεώς μου”. Με πρόσεξε ο Κύριος, με κοίταξε, με άκουσε, αλλά πρώτα πρέπει να περιμένω. Είναι ωραία να περιμένεις το Θεό και να κάνεις υπομονή στα θέματα αυτά τα θεϊκά.

Ο άγιος Αμμωνάς ξέρεις πόσο καιρό περίμενε να απαλλαγεί από το θυμό; Κάθε μέρα το ζήταγε απ’ το Θεό. Και ξέρεις πόσο περίμενε; Οκτώ χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια εξακολουθούσε να θυμώνει, και πάλευε, και ξανά και ξανά, και προσευχή, και πάλι υπομονή και πάλι υπομονή. Και τον όγδοο χρόνο ήρθε ο Κύριος και τον απάλλαξε. Για σκέψου να ‘χε απελπιστεί τον έβδομο χρόνο και να ‘λεγε “Ε, δε συνεχίζω. Δε πάει άλλο αυτή η ιστορία. Ένα, δύο, τέσσερα, πέντε, έξι, εφτά χρόνια υπομονή. Ε, δε βγαίνει τίποτα”. Κι όμως. Έκανε υπομονή ακόμα ένα χρόνο, έφτασε τα οκτώ και ήρθε η απαλλαγή και η λύτρωσή του. Και μετά η καρδιά του έγινε τόσο ήρεμη που δεν ξαναθύμωσε ποτέ στη ζωή του. Εσύ θυμώνεις; Θυμώνεις. Κι εγώ θυμώνω λίγο. Όχι πάρα πολύ, αλλά θυμώνω κι εγώ. Λοιπόν θέλεις να ζήσεις κι εσύ αυτό το θαύμα; Τότε ξεκίνα από σήμερα να κάνεις προσευχή με υπομονή. Ζήτα απ’ το Θεό να σου πάρει το θυμό. Ζήτα το σε κάθε θεία Λειτουργία. Και μη μου λες “Τι να πάω να κάνω στην Εκκλησία”. Ε, να. Αυτό να κάνεις. Αν θυμώνεις να πηγαίνεις κάθε Κυριακή να παρακαλάς το Θεό να σου πάρει το θυμό. Και μόνο γι’ αυτό να πηγαίνεις Εκκλησία, έχεις σοβαρό λόγο να πηγαίνεις στο Ναό του Θεού. Και να λες “Κύριε, χάρισέ μου την πραότητα, την ηρεμία, να μην αρπάζομαι, να μη με βλέπουν τα παιδιά μου και τρέμουν, να μη με βλέπει η γυναίκα μου στο σπίτι και τη στεναχωρώ και δημιουργώ αυτό το κλίμα το βαρύ με τις φωνές, με το θυμό και τα νεύρα μου. Κύριε, πάρε μου το θυμό”. Το ξέρω ότι το ζήτησες. Πόσες φορές; “Ε, πόσες φορές να το ζητήσω;”. Πολλές. Οκτώ χρόνια ο άγιος Αμμωνάς. Εσύ πόσο καιρό το ζήτησες. Για πόσο καιρό είπες στον Κύριο “Απάλλαξέ με, Κύριε, απ’ αυτό το πάθος”. Απ’ το θυμό, την οργή, την ασωτεία, η μέθη, το κάπνισμα, την κλοπή, το ψέμα, την περιέργεια. Ό,τι έχεις, ζήτα το απ’ το Θεό και μετά κάνε υπομονή. Και ξέρεις γιατί να κάνεις υπομονή κι εσύ όπως έκανε ο άγιος Αμμωνάς και κάθε άγιος; Διότι Αυτός τον Οποίο υπομένεις και καρτεράς, δεν είναι ένας τυχαίος αλλά είναι ο άγιος Θεός, που δεν είπε ποτέ ψέματα, αλλά μένει πιστός στις υποσχέσεις και την αγάπη του. Και θα ‘ρθει ο Θεός κάποια στιγμή και θα σε βοηθήσει και θα γίνεις κι εσύ ήρεμος σαν πρόβατο και δε θα ξαναθυμώσεις ποτέ και δε θα ξαναπιείς ποτέ, δε θα ξανακαπνίσεις ποτέ, θα απαλλαγείς απ’ τα πάθη σου και θα γίνεις καινούριος άνθρωπος. Θέλει υπομονή και προσευχή. Να περιμένεις ν’ αλλάξει κι ο σύντροφός σου προς το καλύτερο. Μη βιάζεσαι. Μη θες να γίνουν απότοσμα σήμερα όλα καλύτερα. Τα λάθη που έχει η γυναίκα σου δε τα φορτώθηκε όλα σε ένα μήνα. Είναι λάθη μιας ζωής. Είναι χαρακτήρας που χαράκτηκε, γι’ αυτό λέγεται χαρακτήρας. Ο Χαρακτήρας έχει χαραχτεί μέσα μας απ’ τα παιδικά μας χρόνια. Δε μπορούμε σε μια στιγμή να τα αλλάξουμε αυτά. Μερικά ζευγάρια δίνουν διορία ο ένας στον άλλον, “Αν δεν τα ‘χουμε βρει σ’ ένα χρόνο, θα χωρίσουμε”. Μα κάτσε, βρε παιδί μου. Πώς θα χωρίσεις. Περίμενε, κάνε υπομονή. “Τι υπομονή, πάτερ;”. Μα χαρακτήρας είναι αυτός. Αλλάζει έτσι εύκολα; Περίμενε.

Θυμάμαι κάποιον που έκανε δίαιτα. Και του έλεγε ο γιατρός ότι τα βαθύτερα στρώματα λίπους χάνονται πολύ πιο δύσκολα. Τα τελευταία κιλά, αν κάνεις δίαιτα, τα χάνεις πολύ πιο δύσκολα απ’ ό,τι χάνεις τα πρώτα. Ξέρεις γιατί; Γιατί αυτό το στρώμα λίπους υπάρχει μέσα μας εδώ και πολλές δεκαετίες. Και με τη δίαιτα κάνουμε αυτό ακριβώς: γυρνάμε πίσω και πάμε να κάψουμε παλιά στρώματα λίπους. Ας πούμε, είναι κάποιος σήμερα ενενήντα κιλά και θέλει να φτάσει τα ογδόντα. Ογδόντα κιλά, όμως, ήτανε πριν από αρκετά χρόνια. Έχει περάσει καιρός από τότε που ήταν για τελευταία φορά ογδόντα κιλά. Πήρε βάρος, πήγε ενενηνταένα, πήγε ενενηνταπέντε, ανέβηκαν τα κιλά του. Για να φτάσει ξανά στα ογδόντα κιλά, πρέπει να σκάψει μέσα του αυτό το λίπος και να φτάσει πίσω, πίσω. Και να φτάνει σε κείνη την παλιά χρονιά που ήταν ογδόντα κιλά. Κι είναι δύσκολο να φύγει αυτό το λίπος.

Έτσι και με την ψυχή μας. Έχει πιάσει λίπος. Τα πάθη έχουν δημιουργήσει μια επίστρωση μέσα μας που δε φεύγει εύκολα.

Πρέπει να κάνεις υπομονή για τον άνθρωπό σου. Να κάνεις χώρο στην καρδιά του άλλου, να τον αφήσεις να σκεφτεί, να αποφασίσει, ακόμα και να φύγει για λίγο αν θέλει, τροπικά. Ή και τοπικά, αν δεν αντέχει αλλιώς. Ναι, άσε να φύγει. Να πάει να κάτσει λίγο στη μάνα της, στον πατέρα της ή να φύγεις κι εσύ, να πας κάπου για λίγο μόνος. Να σκεφτείς, να ηρεμήσεις, να πάρεις το χρόνο σου. Δεν μπορεί να απαιτείς την αγάπη του άλλου και να λες “Θα μου φερθείς καλά, θα με σέβεσαι”. Αυτά δε γίνονται με καταπίεση. Αυτά γίνονται μόνο με ελευθερία. Γι’ αυτό, δώσε στον άνθρωπό σου χρόνο, χώρο, υπομονή.

Μου το’ πες και συγκινήθηκα, “Πάτερ, μ’ άφησε η κοπέλα που αγαπώ και ήμασταν αρραβωνιασμένοι τόσα χρόνια. Κι εγώ τι να ‘κανα; Την ήθελα πολύ. Αλλά ήξερα ότι η αγάπη δεν απαιτείται. Δεν μπορεί να απαιτήσω την αγάπη, να πω σε κάποια “αγάπα με με το ζόρι, επειδή εγώ το θέλω”. Και ξέρετε τι έκανα; Την άφησα να φύγει. Και τώρα κάθομαι και περιμένω. Υπομένω αγαπώντας. Υπομένω πονώντας. Υπομένω προσευχόμενος”.

Η πιο σωστή αντίδραση. Και θα το δεις, θ’ αλλάξει ο άλλος. Αν θέλει ο Θεός κι αν η αγάπη που βγάζεις από μέσα σου είναι αληθινή, κι αν η υπομονή σου είναι αγαπητική, τότε θα δεις ότι ο άνθρωπος που φεύγει από κοντά σου, (η γυναίκα σου, το παιδί σου, ο συζυγός σου), πουθενά αλλού δε θα βρει τέτοια γλυκιά αγάπη σαν τη δική σου. Και θα ξαναγυρίσει πίσω. Θα πάει όπου θέλει, μπορεί να δοκιμάσει διάφορα άλλα, αλλά δε θα βρει τέτοια ζεστασιά ούτε τέτοια ποιότητα αγάπης. Θα βρει υποκατάστατα, ψεύτικα λόγια, συμφεροντολογικές και περιστασιακές αγάπες, και θα γυρίσει πάλι σε σένα. Αρκεί όταν γυρίσει να σε βρει να περιμένεις. Θα περιμένεις;

Τι ωραίο πράγμα, που όταν γύρισε ο Οδυσσέας βρήκε μια Πηνελόπη να τον περιμένει! Τι συγκίνηση! Σκεφτείτε ο Οδυσσέας να είχε βρει την Πηνελόπη του παντρεμένη με κάποιον από τους μνηστήρες που εποφθαλμιούσαν και περίμεναν την ευκαιρία να την πάρουν για σύζυγό τους. Η Πηνελόπη περίμενε, αλλά και ο Οδυσσέας περίμενε. Έκανε υπομονή σ’ αυτό το μεγάλο ταξίδι. Και ανταμείφθηκε η υπομονή του, η αγάπη του. Γιατί ήταν ακριβώς αυτό: υπομονή γεμάτη αγάπη.

Κι ο άσωτος γιος γύρισε. Ο πατέρας του τον περίμενε. Έκανε υπομονή. Τον κοίταζε απ’ το παράθυρο να ‘ρθει και τα μάτια του έβγαζαν αγάπη και νοσταλγία, και καλοσύνη, κι υπομονή τεράστια. Και είδε το θαύμα.

Είναι δύσκολο, αδελφέ μου, να κάνουμε υπομονή. Η εποχή μας είναι βιαστική κι όλοι μάς λένε “Τώρα. Εδώ και τώρα”. Κέντρα δίαιτας, εκμάθηση ξένων γλωσσών, ταχύρυθμα τμήματα εδώ και εκεί, όλα μάς υπόσχονται γρήγορα αποτελέσματα. Όλες οι συσκευές της κουζίνας είναι γρήγορες, σε δυο λεπτά. Φούρνος μικροκυμάτων. Ένα λεπτό, και το φαγητό είναι έτοιμο. Οτιδήποτε κάνουμε στη ζωή μας έχει ταχύτητα. Όλα είναι γρήγορα και βιαστικά. Κι έρχεται ο Θεός και μας λέει “Ξέρεις κάτι; Όλα αυτά καλά κάνεις και τα κάνεις γρήγορα. Σου κάνουν τη ζωή εύκολη. Αλλά η ψυχή θέλει ακόμα και σήμερα, μετά από τόσους αιώνες, πάλι τους δικούς της ρυθμούς. Όπως τότε που σε έπλασα, παιδί μου. Δεν έχει αλλάξει αυτό”.

Θέλει υπομονή η καλλιέργεια της ψυχής. Πρέπει να περιμένεις τις υποσχέσεις του Θεού, ώστε να δεις να εκπληρώνονται. Έχει υποσχεθεί πολλά πράγματα ο Θεός. Και ό,τι υποσχέθηκε θα γίνει. Μας έχει πει ο Θεός, ας πούμε, ότι “Είστε ευτυχισμένοι άμα κλαίτε. Διότι θα γελάσετε. Όποιος κλάψει στη ζωή αυτή, θα γελάσει”. Περίμενε. Να σου εξηγήσω. Δεν εννοούσε ο Χριστός τα δάκρυα που είχες χθες εσύ πάνω στα νεύρα σου. Το καταλαβαίνεις, πιστεύω. Διότι πολλοί κλαίμε κι από νεύρα, όταν φωνάζουμε και παρεξηγούμαστε. Δεν εννοούσε αυτά τα δάκρυα. Μα αν κλαις ταπεινά, αν κλαις επειδή είσαι αδικημένος. Έχεις κλάψει ποτέ αδικημένος; Όχι επειδή παρεξηγήθηκες και θίχτηκε ο εγωισμός σου και σ’ έπιασε το πείσμα σου επειδή δεν έγινε το δικό σου. Όχι. Να κλάψεις επειδή σε αδίκησαν κατάφωρα, αδικημένος για την αλήθεια. Έχεις κλάψει ποτέ συκοφαντημένος; Ξέρω κάποιον που είχε κλάψει συκοφαντημένος: Ο άγιος Νεκτάριος. Πόσες φορές δε θα ‘χε κλάψει σ’ αυτό το δωματιάκι εκεί στην Αίγινα, όταν άκουγε να λένε τόσα σχόλια γι’ αυτόν. Δεν ήταν αναίσθητος. Δεν είχε πέτρα μες στο στήθος του. Καρδιά είχε. Και σίγουρα θα έκλαψε. Αδικημένος, συκοφαντημένος, και περίμενε, και περίμενε. Κι είδε το δίκιο του. Πότε. Όσο ζούσε, δυστυχώς, λίγο το είδε. Ο Κύριος τον δικαίωσε όμως πολύ, έστω μετά θάνατον. Η Εκκλησία της Αλεξανδρείας ζήτησε συγγνώμη για τις συκοφαντίες που είχαν ακουστεί για τον άγιο Νεκτάριο και για τον τρόπο που του φέρθηκε. Περίμενε ο άγιος τόσα χρόνια κι ο Θεός τον δικαίωσε. Όσο ζούσε βέβαια, οι άνθρωποι δεν του έδωσαν αυτό το γλυκό ποτήρι της δικαίωσης, αλλά τον πότισαν πίκρα. Εκτός απ’ τους ανθρώπους της Εκκλησίας, τις απλές ψυχές. Οι απλοί πιστοί πάντα τον αγαπούσαν. Αλλά ο άγιος Νεκτάριος έκανε υπομονή. Γι’ αυτό και πολλοί τον ονόμασαν, “Ο άγιος της υπομονής, της καρτερίας”. Διότι περίμενε και δε διαμαρτυρόταν. Περίμενε κι εσύ και θα δεις ότι τα δάκρυά σου μια μέρα θα γίνουν διαμάντια που θα λάμπουν.

Είπε ο Κύριος “Όποιος μ’ ακολουθήσει, από τώρα θα νιώσει μέσα του τον Παράδεισο. Εγώ θα εμφανίσω τον εαυτό μου μέσα του και θα ‘ρθει όλη η αγία Τριάδα και θα μπει στην καρδιά του. Όποιος μ’ αγαπά, ήδη απ’ αυτόν τον κόσμο”. Και λες εσύ, “Πού είναι αυτό. Εγώ δε νιώθω το Θεό”. Κάνεις, όμως, υπομονή; Αγωνίζεσαι υπομονετικά; Πόσο. Θέλει πολύ. Μέρες; Μήνες. Μήνες; Χρόνια, δεκαετίες. Κάνε τόπο μέσα σου, ν’ αφήσεις στο Χριστό να μπει. Άσε ένα σημείο, άσε μια σταθερή θέση στο Χριστό και μην τον πας μια δω και μια εκεί μες στης καρδιάς σου το τοπίο.

Όταν κάποιος γίνεται μοναχός στο άγιο Όρος, ένα ωραίο δώρο που του κάνουν κάποιοι, είναι μια εικόνα της αγίας Υπομονής. Το ξέρεις; Και οι πιο πολλοί μοναχοί αγαπούν την αγία Υπομονή. Διότι η ζωή του μοναχού θέλει υπομονή. Η ζωή του όλη είναι μια τεράστια υπομονή. Ζωή αρκετά μονότονη: κάθε μέρα ακολουθία, κάθε μέρα ξύπνημα στο κελί, πρωινή ακολουθία, κανόνας, κομποσκοίνια, μετάνοιες. Είναι ωραία βέβαια, έχει και ποικιλία, αλλά έχει και μονοτονία σε μερικά πράγματα. Και τι θέλει; Πολλή υπομονή. Το λέει και στην ακολουθία του μοναχικού σχήματος, “Κτήσουν ὑπομονήν”. Έχεις ανάγκη να αποκτήσεις τεράστια υπομονή.

Είπε ο Χριστός μας ότι “όποιος, σαν τα πουλάκια και σαν τα κοράκια του ουρανού, σαν τα παιδάκια και σαν τα λουλουδάκια εμπιστευτεί τον Κύριο, θα δει την προστασία και την στοργή του. Θα του δώσω απ’ όλα: και τροφή και νερό κι ομορφιά και στολίδια, και θα βρει όλου του κόσμου τα καλά. Θα του τα δώσω εγώ“. Εσύ όμως δεν κάνεις υπομονή να δεις αυτά τα θαύματα, παρά τι κάνεις; Αγχώνεσαι διαρκώς. Και λέει ο Κύριος “Για να δεις αυτό που υποσχέθηκα, ξεντύσου από πάνω σου τα ρούχα που φοράς και σου χαλούν το πρόσωπο. Εγώ θέλω να σε ομορφύνω, αλλά πώς να σε ομορφύνω όταν εσύ πας και βάσεις στο πρόσωπό σου τα δικά σου στολίδια τα ψεύτικα, τα ανθρώπινα; Βγάλε από πάνω σου το άγχος, για να σου δώσω εγώ ένα όμορφο πρόσωπο ειρηνικό, γαλήνιο, ήρεμο. Βγάλε από πάνω σου την αγωνία, την ανασφάλεια και τον πανικό, που σε κάνουν να ‘σαι άσχημος και κάνουν το πρόσωπό σου να γερνάει, κι έλα να ντυθείς, έλα να φορέσεις τα δικά μου ρούχα”. Την ειρήνη του Χριστού, την πίστη στη δύναμή του, την ελπίδα στα λόγια του. Και μετά ξέρεις τι να κάνεις; Ξάπλωσε ήρεμος, κι υπομονετικά περίμενε τη χάρη του Χριστού που θα ‘ρθει να σ’ αλλάξει. Γίνε όπως σε θέλει ο Θεός και μετά ξάπλωσε και κοιμήσου και περίμενε. Εμπιστεύσου το Θεό και άστα όλα στο Θεό. Και κάνοντας υπομονή, θα βλέπεις κάθε μέρα να κάνει κάτι ο Θεός στη ζωή σου. Κάθε μέρα που ξυπνάς θα διαπιστώνεις ότι είσαι πιο κοντά στην ευτυχία. Αν όλα αυτά τα δεις λογικά, θα πεις ότι αυτά που λέει ο Θεός δε θα σε κάνουν ευτυχισμένο. Ίσα ίσα σ’ αφήνουν μετέωρο, να κρέμεσαι στο κενό. Κι όμως. Αυτό που νομίζεις ότι είναι κρέμασμα στο κενό, είναι η πιο σίγουρη κίνηση ευτυχίας. Να ‘σαι σίγουρος ότι αυτό που νομίζεις για κενό θα φέρει ακριβώς το γέμισμα της καρδιά σου, και θα δεις πώς θ’ αλλάξει η ζωή σου. “Μην κάνεις τίποτα” λέει ο Χριστός, “για να εκδικηθείς τον εχθρό σου. Άσε, θα τον αναλάβω εγώ. Θα κάνω εγώ ό,τι πρέπει. Εσύ κάνε μόνο ένα πράγμα. Τι. Αγάπα τον εχθρό σου. Κι όταν τον αγαπάς είναι σα να βάζεις πάνω στο κεφάλι του κάρβουνα αναμμένα”. “Μα” θα πεις “εγώ θέλω να δω την εκδίκηση. Θέλω να δω ότι επεμβαίνεις, Κύριε. Να δω μια τάξη, μια δικαιοσύνη στη ζωή μου”. Και λέει ο Κύριος “Ναι, θα το κάνω. Θα σε δικαιώσω. Άσε τα πράγματα, όμως. Κι όταν έρθει η ώρα, θα βοηθήσω. Θέλω να βοηθήσω όμως κι αυτή την ψυχή να καταλάβει το λάθος της. Εσύ όμως κάνε υπομονή. Άσ’ τα πράγματα να τα δικαιώσω εγώ και όχι εσύ”.

Λέει ο Κύριος να παρακαλάμε, “Tὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον” “Κύριε, μόνο για σήμερα; Και αύριο; Τι θα γίνει αύριο.” Άστο το αύριο. Σήμερα δε ζούμε; Κάνε υπομονή και θα δεις ότι κι αύριο θα νιώσεις τη δύναμη του Χριστού, θα δεις πάλι την προστασία του. Χωρίς να σκέφτεσαι εσύ τι θα γίνει μεθαύριο, τι θα γίνει του χρόνου, τι θα γίνει όταν πας εξήντα και εβδομήντα χρονών. Άσε τα πράγματα να κυλήσουν μόνα τους. Θέλει υπομονή η ζωή. Η λογική σου λέει “Κάνε τώρα τα πάντα. Βιάσου, κινήσου, τρέξε, πήγαινε σε ασφαλιστικές εταιρείες, κάνε επενδύσεις τώρα, χάνεις τον έλεγχο της ζωής”. Κι ο Κύριος λέει, “Όχι. Μην πανικοβάλλεσαι. Περίμενε. Μάθε να περιμένεις”.

Το ‘χεις μάθει εσύ αυτό το μάθημα της υπομονής στη ζωή σου; Σκέψου. Πότε πήγες είκοσι χρονών, από δεκαοχτώ, πότε έφτασες σαράντα, πότε έφτασες εξήντα χρονών, κι εσύ είσαι τώρα ογδόντα πέντε κι ενενήντα. Πώς πέρασαν τα χρόνια. Κι έλεγες τότε που ήσουν νέος “Άντε να μεγαλώσω. Πότε θα μεγαλώσω, πώς θα κυλήσει η ζωή”. Και είδες πώς κυλάει η ζωή; Γρήγορα κυλάει. Τι θέλει όμως; Να περιμένουμε. Θέλει να δεχόμαστε την κάθε μέρα με ηρεμία όπως τη δίνει ο Κύριος. Και το κάθε πράγμα θα ‘ρθει στον καιρό του. Αρκεί εσύ να κάνεις αυτή την υπομονή. Και να περιμένεις τη Βασιλεία του Θεού να ‘ρθει. Να περιμένεις να σου φέρει ο Θεός τα πράγματα όπως τα θέλει αυτός.

Είναι μερικοί που κουράζονται στη ζωή τους. Με τα βάσανα της ζωής κι επειδή δεν μπορούν να περιμένουν άλλο, φτάνουν και λένε “Καλύτερα να πεθάνω”. Μου το λένε μερικοί και στην εξομολόγηση, “Πάτερ, το έχω πει μερικές φορές “Ας πεθάνω, Θεέ μου, βαρέθηκα τη ζωή μου, θέλω να απαλλαγώ, θέλω να ηρεμήσω”". Αλλά αυτός ο θάνατος που περιμένεις δεν είναι καλός θάνατος. Και οι άγιοι ήθελαν να πεθάνουν αλλά δεν έβλεπαν το τέλος ως τέλος απαλλαγής, αλλά τέλος απόλαυσης. Ήθελαν να πεθάνουν όχι από μίσος για τη ζωή, αλλά από πόθο για την όντως ζωή, για να ‘ναι κοντά στο Χριστό. Όχι ως απαλλαγή από ένα μαρτύριο, αλλά για να ζήσουν ένα μυστήριο. Το μυστήριο του Θεού, πληρέστερα. Όχι για να απαλλαγούν από κάτι, μα για να αλλαχτούν από κάτι και από Κάποιον. Από το Θεό. Για ν’ αλλοιωθούν απ’ τη Βασιλεία του Θεού. Ήθελαν και οι άγιοι να φύγουν απ’ τον κόσμο αυτό, και ήταν ανυπόμονοι. Μα επειδή αγαπούσαν πολύ το Θεό. Κι έλεγαν “Αχ, Κύριε, πάρε με κοντά σου”. Το ‘λεγε ο απόστολος Παύλος, “Επιθυμώ άναλύσαι καί συν Χριστώ είναι”. “Θέλω να πεθάνω. Δεν κρατιέμαι άλλο στη ζωή. Θέλω να φύγω. Θέλω να φύγω απ’ αυτό τον κόσμο. Δεν έχω υπομονή”. Αλλά δεν το έλεγαν όπως το λέμε εμείς. Εμείς το λέμε κουρασμένοι και βαριεστημένοι, επειδή δε χαιρόμαστε τα δώρα του Θεού και βαριόμαστε τη ζωή μας. Όχι, αδερφέ μου. Στη ζωή αυτή θα κουραστούμε. Θα περάσουμε πολλά. Πιο πολλές, όντως, θα είναι οι λύπες στη ζωή. Πιο πολλά θα ‘ναι τα δάκρυα κι οι στεναγμοί. Πολλά τα έξοδα, οι αρρώστιες, οι αγωνίες, παρά τα χαμόγελα και η ευτυχία. Το ξέρω. Το λες κι εσύ, και το ζούμε όλοι. Αξίζει όμως να κάνεις τον αγώνα αυτό. Όλα αυτά που τώρα περνάς με υπομονή, σού ετοιμάζουν τον Παράδεισο. “Οὐκ ἄξια τὰ παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ πρὸς τὴν μέλλουσαν δόξαν ἀποκαλυφθῆναι ημίν”. Θα δεις. Αυτά που τώρα περνάμε, με την υπομονή που κάνουμε, είναι ένα τίποτα μπροστά σ’ αυτό που μας περιμένει. Μας περιμένει ένας πανέμορφος κόσμος ευτυχίας και αγαλλίασης κοντά στο Θεό. Όσοι άγιοι είδαν τον Παράδεισο είπαν “Πω, πω, Θεέ μου, αν το ‘ξερα τι ευτυχία με περιμένει εδώ πέρα, δε θα διαμαρτυρόμουν ποτέ στη ζωή. Και θα ‘κανα συνέχεια υπομονή και θα περίμενα, μόνο και μόνο για να ζήσω αυτό το υπέροχο που τώρα ζω”. Γι’ αυτό, κάνε υπομονή. Για ν’ απολαύσεις τη Βασιλεία του Θεού, τη γεμάτη ευτυχία.

Μια άλλη φορά θα πούμε γιατί αξίζει να κάνουμε υπομονή, γιατί πρέπει να κάνουμε υπομονή και κάποιες αφορμές και κάποιες σκέψεις που θα κάνουν αυτή την υπομονή πιο δυνατή μες στην καρδιά μας. Γιατί πολλές φορές έρχεσαι και λες κλαίγοντας, “Δεν αντέχω άλλο. Δεν μπορώ άλλο. Δεν μπορώ τον άντρα μου που μεθά. Δεν τη μπορώ τη γυναίκα μου που δε μ’ αφήνει σε ησυχία και συνέχεια φωνάζει. Δεν το μπορώ το παιδί μου που δε μ’ ακούει. Δεν μπορώ τον καθηγητή μου που μ’ έχει βάλει στο μάτι. Δεν μπορώ το ένα, δεν μπορώ το άλλο. Δεν αντέχω, δεν έχω υπομονή στη ζωή μου. Κουράστηκε το νευρικό μου σύστημα. Έχω αρρωστήσει”. Κι όμως. Μπορούμε λίγο ακόμα να κάνουμε υπομονή. Και όταν δει ο Κύριος ότι είμαστε στα όριά μας κι ότι φτάνουμε στο παρά πέντε, κάτι θα γίνει και θα βρεθεί μια λύση.

Σήμερα πάντως είχατε πολλή υπομονή. Σας κούρασα λίγο με όλ’ αυτά, αλλά είναι τέτοιο το θέμα της υπομονής που θέλει όντως υπομονή και για να τη ζεις, αλλά και να μιλάς γι’ αυτή, και ν’ ακούς γι’ αυτή.

Απόσπασμα από το βιβλίο “Αγάπη για πάντα”

του π. Ανδρέα Κονάνου